‘
Կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամին ԱԺ Հայ ազգային կոնգրես խմբակցության ղեկավար Լեւոն Զուրաբյանը հետեւյալ հարցով հանդես եկավ.
«Հոկտեմբերի 22-ին ես հարց էի բարձրացրել, որ մեր արժույթային ռեզերվը, ՀՀ համախառն միջազգային պահուստներն այս տարվա հունվարից 2 մլրդ 113 միլիոնից կտրուկ նվազել էին եւ հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ դարձել էին 1 մլրդ 663 միլիոն դոլար: Այդ ցուցանիշը 550 միլիոն դոլարով ցածր է վտանգավոր շեմ հանդիսացող 6 ամսվա ներմուծման ծավալից: Այն ժամանակ դուք որեւէ պատասխան չտվեցիք իմ բարձրացրած հարցին, եւ մինչ այժմ ձեզանից որեւէ պատասխան չեմ ստացել: Պատասխանը եկավ բոլորովին այլ տեղից: Իմ հարցադրումից ընդամենը մեկ ամիս հետո` նոյեմբերի 23-ին դրամը կտրուկ ընկավ, իսկ դեկտեմբերի 2-ից սկսած` մենք գործ ունենք արդեն անվերահսկելի փլուզման հետ: Փաստորեն, ռեզերվի վտանգավոր շեմից իջնելու մասին իմ հարցը շատ տեղին էր: Անպատասխան թողնելն ու անտեսելը ցույց տվեց, որ մենք գործ ունենք ոչ կոմպետենտ կառավարության հետ, որը չի տիրապետում իրավիճակին, չունի կանխատեսման տարրական ունակություն, ինչը դրսեւորվեց նաեւ այն բանով, որ դուք ձեր ներկայացրած բյուջեում դոլարը հաշվել եք 411 դրամով: Բազմիցս ասել ենք, որ դրամի արհեստական արժեվորման այն քաղաքականությունը, որ իշխանությունները տանում են տարիներ շարունակ, եւ ձեր կառավարությունն էլ շարունակում է այն, ոչ միայն խեղդում է արտահանումն ու մրցակցությունը, ոչ միայն զրկում է Հայաստանին համաշխարհային տնտեսությունում մրցունակ լինելուց, այլ նաեւ բերում է մեր ռեզերվների վտանգավոր մսխման: Մեր կանխատեսումները ճիշտ դուրս եկան:
Հարցս հետեւյալն է: Ինչո՞ւ չէր կարելի որդեգրել այնպիսի դրամավարկային քաղաքականություն, որը թույլ կտար դրամը պլանավորված, սահուն եւ վերահսկելի կերպով, գծային օրինաչափությամբ արժեզրկել՝ կուտակելով համախառն միջազգային պահուստները, մյուս կողմից խթանելով արտահանումը եւ կանխատեսելի բիզնես միջավայրը, եւ պետք չէ հղում տալ, որ դա կառաջացներ անվերահսկելի գնաճ: Նախ, եթե դրամի արժեզրկումը լիներ կանխատեսելի եւ սահուն, դա էականորեն կզսպեր գնաճը, եւ երկրորդ` գնաճը զսպելու լավագույն միջոցը Հայաստանի տնտեսության ապամենաշնորհացումն է, իսկ Համաշխարհային բանկի տվյալներով` ԱՊՀ երկրների մեջ Հայաստանը մենաշնորհային տնտեսության ռեկորդսմենն է:
Հարցին պատասխանեց փոխվարչապետ, միջազգային տնտեսական ինտեգրման եւ բարեփոխումների նախարար Վաչե Գաբրիելյանը:
«Ուզում եմ նշել մի քանի փաստեր: Առաջինը, 6 ամսվա ծածկույթը խիստ հետաքրքիր ցուցանիշ է, եւ ինձ համար խիստ հետաքրքիր կլինի, թե ովքե՞ր են օգտագործում: Որպես կանոն, նորմը 3 ամսվա է, եւ 3 ամսվա ցուցանիշը Հայաստանի Հանրապետությունում ես չեմ հիշում, որ խախտված լինի, եւ դրան հետեւում են ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետությունում եւ ոչ միայն մեր գործընկերները միջազգային կառույցներում, այլ դրան նաեւ որդեգրում են շատ այլ երկրներ: Կան պարտքի բազմաթիվ այլ ցուցանիշներ, որոնք վերաբերում են, ասենք, սպասարկման բեռին, թե պարտքի բեռը ինչքան են, սակայն ձեր բերած ցուցանիշը ես դժվարանում եմ մտաբերել որեւէ տեղ: Երկրորդը, շատ հետաքրքիր է համադրել մի ցուցանիշ, ակնհայտորեն իմանալով, որ այդ ցուցանիշը էականորեն փոփոխված է կոնկրետ գործարքով: Դուք վերցրել եք էապես նվազումը այն պահին, երբ որ գիտեք, որ մենք տեղաբաշխել ենք եվրոպարտատոմսեր այդ թվականին, դրանից հետո այդ եվրոպարտատոմսերի ստացման արդյունքներով մարվել է ռուսական պարտքը, եւ դրանով լավացվել է Հայաստանի Հանրապետության պարտքային իրավիճակը, եւ միեւնույն ժամանակ` այն պահին, երբ որ արդեն եվրոպարտատոմսերը տեղաբաշխված էին, մուտքերը կան, սակայն դեռեւս պարտքի մարումը տեղի չէր ունեցել, բայց նախատեսված էր, եւ դա եղել է եվրոպարտատոմսերի տեղաբաշխման ակնհայտ պայմաններից մեկը, որը նաեւ եվրոպարտատոմսերի տեղաբաշխման ժամանակ տեղեկացվել է շուկայի բոլոր մասնակիցներին, Հայաստանում, դրսում մեր գործընկերներին, դրանից հետո դրա նվազումը, որը եղել է պարտքի, ըստ էության, մարում, դուք ներկայացնում եք որպես ռեզերվների կատաստրոֆիկ կորուստ: Արդյո՞ք ռեզերվների կատաստրոֆիկ կորուստ է, եթե մենք պարտքը ժամանակից շուտ վերադարձնում ենք եւ դա տեղափոխում ենք այլ ոլորտ, եւ դրա փոխարեն ունենում ենք շատ ավելի լավ պարտք: Այսպիսով, երբ որ համադրում ենք ցուցանիշները, որոնք ակնհայտորեն ունեն միտում իրենց մեջ, եւ դա ներկայացնում ենք որպես օբյեկտիվ իրականություն, չեմ կարծում, որ դա լավագույն ռազմավարությունն է դրամավարկային քաղաքականության կամ պետության ֆինանսական քաղաքականության մասին հստակորեն դատողություններ անելով: Ինչ վերաբերում է կանխատեսումներին, ապա կանխատեսումների տեսակետից 10 տարուց ավել է մեր փորձը, երբ որ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի նախագծում ոչ թե դրվում է կանխատեսում, այլ դրվում է տվյալ տարում, բյուջեն Ազգային ժողով ներկայացնելու օրը, գործող փոխարժեքը, որը ունի հաշվարկային բնույթ, եւ այդ հաշվարկային բնույթից ելնելով մենք գնահատում ենք պետության ծախսերն ու եկամուտները»:
Լեւոն Զուրաբյանը արձագանքեց.
«Ուրեմն, ես ձեզ կարող եմ ուղարկել Ռուսաստանի Դաշնության նախկին ֆինանսների նախարար Կուդրինի դիտարկումները այս կապակցությամբ, որտեղ հենց գրված է վեց ամսվա ծավալի մասին: Եթե հետաքրքիր կլինի ձեզ, տեղյակ կպահեմ այդ մասին: Սա` մեկ, երկրորդը. դուք ասում եք, որ բարելավել եք իրավիճակը պարտքի հետ կապված: Սա գիտե՞ք ինչ է ստացվում, որ «ունքը դզելով` դուք հանում եք աչքը», որովհետեւ այդ մի բանը արել եք, բայց բերել եք պահուստների այնպիսի մի իջեցման, որը ստեղծել է հիմա վտանգավոր վիճակ: Նոյեմբերին դուք 90 միլիոն դոլար եք ծախսել միայն նրա համար, որ կարողանաք կայունացնեք դրամը: Դուք պետք է պատասխան տաք ոչ թե ինձ, այլ ժողովրդին, այս իրավիճակում, որ հիմա ստեղծվել է, այս անվերահսկելի արժեզրկումը, ո՞րն է ձեր պատասխանը, ո՞նց եք դուք այնպես անելու, որ ժողովուրդը Նոր տարվա շեմին չմտնի ահավոր թանկացումների այս հորձանուտը: Դուք պատասխան ունե՞ք, թե՞ այդ ձեր պարտքը դզելու արդյունքում ստեղծվել է մի իրավիճակ, որ դուք արդեն ի վիճակի չեք կարգավորել այն ճգնաժամը, որ առաջանում է»:
Վաչե Գաբրիելյանի պատասխանեց.
«Ես կցանկանայի, որպեսզի մի քիչ ավելի մասնագիտական մոտեցվեր այս հարցին, եւ մերկապարանոց մեղադրանքներ չհչեին թեմաների շուրջ, որոնց վերաբերյալ, ցավոք սրտի, ձեր արած վերլուծությունը բավարար հիմքերր չի տալիս: Եվ կուզեի ասել, որ հետեւյալը. առաջին` երբ որ հարցը դնում եք այդպես՝ դնու՞մ եք արդյոք լողացող փոխարժեքի հարց, թե՞ ոչ: Դա ֆունդամենտալ քննարկման առարկա է: Արդյո՞ք Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է ունենա լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն: Եթե՝ ոչ, եւ դրան դեմ եք, ապա պետք իմանալ, թե ինչպիսի՞ ն է այն քաղաքականությունը, որ դուք ուզում եք: Եթե դուք ուզում եք կայուն արժեզրկման քաղաքականություն վարել, ինչպիսի՞ն են դրա հետեւանքները, եւ արդյո՞ք դրանից բխող ոչ միայն գնաճային ճնշումները, որոնք դուք ձեռքի հետ անտեսում եք, այլ նաեւ մնացած զարգացումները ինչպիսին են լինելու, եւ դրանք արդյո՞ք մեր նման փոքր բաց տնտեսությամբ երկիրը կառավարելո՞ւ է, թե՞ ոչ, քանի՞ նման երկիր կա, որ ունի նման տնտեսական կառուցվածք եւ ձեր ասած դրամավարկային քաղաքականության մոդելն է օգտագործում, բայց բոլորը շատ հետաքրքիր, խիստ մասնագիտական դեբատի առարկա են եւ մեծ հաճույքով, Կուդրինի փաստաթղթի հետ միասին, ես պատրաստ եմ ձեզ հետ քննարկելու:
Երկրորդը. հիմա, երբ որ մենք խոսում ենք նրա մասին թե ժողովրդին ինչպես ենք անելու եւ ինչ ենք անելու, ես խնդրում եմ նայել գնաճի ցուցանիշներին: Ինչպիսի՞ն են գնաճի ցուցանիշները: Գնաճը 2014 թվականի բյուջեով սահմանված ցուցանիշը 4 տոկոս գումարած-հանած 1,5 տոկոս: Մինչեւ այժմ, մենք ունեցել ենք 1,5 տոկոսի գնաճ, եթե բոլոր հնարավոր թանկացումները, եղած մակարդակով պայմանավորելով մենք շարունակենք, ես վստահեցնում եմ ձեզ, որ կլինի 4 տոկոսի շրջանակներում եւ կլինի, ըստ էության, նախանշված, պլանավորված գնաճի չափ: Եւ եթե ձեզ թվում է, որ հնարավոր է փոխարժեքը սահուն արժեզրկել եւ դրա հետ միաժամանակ գնաճ չունենալ, դա էլ չէր լինելու: Այսինքն, պլանավորված գնաճի ցուցանիշներով Հայաստանի Հանրապետությունում տնտեսվարող սուբյեկտների եւ քաղաքացիների համար, ընդհանուր առմամբ, զգայուն փոփոխություններ տեղի չեն ունեցել: Լինում են, իհարկե, տարվա վերջում փոփոխություններ, սակայն եթե նայենք այն ցուցանիշները, որը մենք կառավարում ենք տարվա կտրվածքով, ես խնդրում եմ ձեզ մանրամասն նայել ազգային վիճակագրական ծառայության ցուցանիշները»:
‘