‘
iLur.am-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ Արմեն Գրիգորյանը:
Պարոն Գրիգորյան, ընդդիմության՝ հոկտեմբերի 10-ին անցկացրած հանրահավաքը տարբեր գնահատականների եւ մեկնաբանությունների արժանացավ՝ խիստ ոգեւորներից մինչեւ թերահավատները: Ձեր կարծիքով՝ որքա՞նով նշակնակալի էր հանրահավաքը եւ ի՞նչ հեռանկար ունի հանրահավաքով մեկնարկած շարժումը:
Հոկտեմբերի 10-ին կայացած հանրահավաքը եւ նոր շարժման մեկնարկը կարելի է հաջողված համարել, քանի որ առաջին անգամն է, որ ոչ ընտրական փուլում նման բազմամարդ հանրահավաք է տեղի ունենում: Բացի այդ, առաջին անգամ Հայաստանում խոշոր կապիտալի ու հանրային լայն շերտերի շահը համընկել է: Այս պարագայում կարելի է ասել, որ հաջողության հավանականությունն ավելի մեծ է, քան անհաջողության: Որովհետեւ մի կողմում խոշոր կապիտալն է ու հասարակության լայն շերտերը ներկայացնող քաղաքական ուժերը, մյուս կողմում՝ Սերժ Սարգսյանը, որը միայն վարչական լծակներ ունի, ինչը բավարար չէ իշխանության մեջ մնալու համար:
2011-ից ի վեր Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը շրջանառության մեջ դրեց բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության գաղափարը: Կարո՞ղ ենք ասել, որ այս շարժումով այդ հեղափոխության գործնական մասն է մեկնարկել:
Սա իսկապես բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության վառ օրինակ է: Ես նշեցի, որ առաջին անգամ հետխորհրդային տարածքում խոշոր կապիտալի ու հանրային լայն շերտերի շահերը համընկել են: Ճիշտ է՝ Վրաստանում էլ նման գործընթաց եղավ, ուղղակի տարբերությունն այն է, որ Վրաստանի դեպքում Իվանիշվիլիի կապիտալը դրսից էր եկել: Հայաստանում առաջին անգամ երկրի ներսում կուտակված կապիտալը կարիք ունի հանրային աջակցության՝ սեփականությունը պաշտպանելու համար: Ի դեպ, ես բազմիցս նշել եմ, որ սա նման է Անգլիայի ժողովրդավարացման գործընթացին, երբ 16-17-րդ դարերում Անգլիայի խոշոր կապիտալն իր ձեռքում կուտակած խավը թագավորից վտանգ տեսնելով՝ համախբվեց, ձեւավորեց գործուն պառլամենտի ինստիտուտը, եւ արդյունքում նաեւ ժողովրդավարական ինստիտուտ ձեւավորեց, որը մրցակից դարձավ թագավորի ինստիտուտին եւ սահմանափակեց թագավորի լիազորությունները:
Հիմա նույն գործընթացը տեղի է ունենում Հայաստանում. խոշոր կապիտալը վտանգ է զգում, կարիք ունի հանրային աջակցության (ինքը մենակով փոփոխություններ անել չի կարողանում, այդքան ռեսուրս չունի): Հրապարակում առկա ուժերն էլ են դա խորհրդանշում՝ ԲՀԿ՝ խոշոր կապիտալ, ՀԱԿ եւ «Ժառանգությունը» ներկայացնում են հանրային լայն շերտեր՝ քաղաքացիական հասարակություն, անհատ քաղաքացիներ եւ այլն: Սա հենց կոչվում է բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխություն:
Եռյակը եւ նրա նախաձեռնած գործընթացը քննադատողները ի թիվս այլոց նշում են նաեւ այն, որ ընդդիմությունը ստորադասում կամ անտեսում է արտաքին քաղաքական օրակարգի հարցերը: Որքանո՞վ սա կարող է խանգարել կամ նպաստել շարժման հաջողությանը:
Ուկրաինայի փորձը ցույց տվեց, որ արտաքին կողմնորոշման հարցերը ներքին գործընթաց բերելը կարող է աղետալի արդյունքներ ունենալ: ճիշտ է՝ հանրության շրջանում բողոք կա գործող իշխանությունների վարած արտաքին քաղաքականության հետ կապված, բայց այս պահին ամենաօպտիմալ տարբերակը դա է (արտաքին օրակարգին չանդրադառնալը-խմբ.): Կրկնեմ՝ Ուկրաինայի օրինակը մեր աչքի առաջ է: Այս պահին նպատակահարմար չէ դա սարքել մեր ներքին քաղաքական գործընթացի մաս: Մաքսային միությանն անդամակցությունը կամ այլ արտաքին քաղաքական հարցեր Սերժ Սարգսյանի անձնական պատասխանատվության ոլորտում են, եւ թող Սերժ Սարգսյանն էլ պատասխանատվություն կրի դրա համար: Մնացածն ընթացիկ հարցեր են, որոնք, եթե հանրային պահանջ կա, պետք է արծարծեն իշխանափոխությունից հետո ձեւավորված նոր իշխանությունները:
Անցած ամիսների ընթացքում իշխանությունները տարբեր ուղերձներ հղեցին հասարակությանը կապված մեկնարկելիք գործընթացի հետ: Մասնավորապես՝ Վովա Գասպարյանի հայտնի հայտարարությունը «սառը ցնցուղների» մասին, Հովիկ Աբրահամյանի սպառնալիքը «նոր մարտի 1»-ի մասին եւ այլն: Ձեր կարծիքով՝ արդյո՞ք իշխանությունը ռեսուրսներ ունի՝ կոշտ մեթոդներով ճնշելու ժողովրդական ընդվզումը:
Դրա համար Սերժ Սարգսյանն այս պահին շատ թույլ դիրքերում է: Նախ, նա գնացող «նախագահ» է, նրա երկրորդ ժամկետն է, բացի դրանից, նա իշխանության ներսում չի ներկայացրել իր ժառանգորդին՝ հույս ունենալով, որ սահմանադրական փոփոխություններ կկատարվեն: Բայց այժմ տեսնում ենք, որ սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացը ձախողվելու նշաններ է ցույց տալիս:
Խոշոր կապիտալը իր ձեռքում կուտակած խավը 2008-ին իշխանության կողքին էր: Այսօր այս հանգամանքը եւս չկա: Այսինքն, մի քանի գործոններ թույլ են տալիս ենթադրելու, որ իշխանությունը չի ունենա ռեսուրս՝ ուժ կիրառելու, «սառը ցնցուղներ» օգտագործելու կամ Մարտի 1-ը կրկնելու: Այդ հնարավորությունը նա չունի, եւ փողոց դուրս եկած մարդիկ ու քաղաքական ուժերն իրենց հերթին պետք է թույլ չտան դա: Հնարավոր է, որ Սերժ Սարգսյանի մտքում նման բան անելու միտք ծագի, բայց դա միանշանակ լինելու է Կադդաֆիի, Յանուկովիչի կամ Մուբարաքի օրինակը: Նա չունի այնքան ռեսուրս՝ բռնությունների միջոցով ճնշելու շարժումը, որովհետեւ իշխանության ներսում նշածս գործոները կենտրոնախույս ուժեր են ձեւավորում:
Զրուցեց Հակոբ Կարապետյանը
‘