«Պարագիծ» հաղորդաշարի (Ալիք Մեդիա) վարող Ռուբեն Բանուչյանի զրույցը պատմաբան, Հայ ազգային կոնգրեսի վարչության անդամ, պատմաբան Աշոտ Սարգսյանի հետ։
«Ընդհանրապես պատմությունը խեղաթյուրելը, կեղծելը, սևացնելը սովորաբար անում են օտարները, ոչ բարյացակամ հարևանները քո նկատմամբ: Մեր դեպքում շատ ավելի ցայտուն է. և՛ թուրքական, և՛ մասնավորապես ադրբեջանական պատմագրությունը: Բայց երբ ինքդ ես կեղծում քո պատմությունը՝ դա տասն անգամ ավելի վտանգավոր է ու վատ, քան թե` երբ դա անում են օտարները, որովհետև քո հասարակությունը քեզ հավատում է:
90-ականների պատմության շրջանի կեղծման դրդապատճառը 1998 թվականից հետո իշխանությունների՝ և՛ Քոչարյանի ժամանակ, և՛ Սերժ Սարգսյանի ժամանակ, և՛ Նիկոլ Փաշինյանի ժամանակ ընդհանուր գիծ է, ընդհանուր քաղաքականություն է, որովհետև այդ շրջանն իրենց խանգարում է: Այդ շրջանն իր իրական արդյունքներով իրենց խանգարում է, որովհետև իրենց արածը դրա համեմատ դառնում է հանցագործության նման մի բան: Եթե Քոչարյանի և Սերժի ժամանակ կեղծում էին, ապա սրանք ընդհանրապես ոչնչացնում են:
Պատմություն կեղծելը, թվում է, մի անվնաս բան է. այդպես չէ: Դա ծանր հետևանքներ է ունենում: Դա փոխում է քո հասարակության պատկերացումները սեփական ուժերի, սեփական հնարավորությունների մասին, և այդ հասարակությունն անում է կամ պաշտպանում է քայլեր, որոնք արկածախնդրական են և բերում են աղետների: Այս աղետը դրա հետևանքն էր:
Ընդունված խոսք է, որ պատմությունն ամեն ինչ իր տեղը կդնի, պատմության դատաստանն ամեն ինչ կուղղի կամ կդատի. դա, ցավոք, չի աշխատում: Ավելի շատ հակառակն է լինում: Պատմությունն ավելի հաճախ սրբագործում է այն, ինչ-որ սխալ է եղել, և դա դառնում է մարդկանց պատկերացումների սխալ հիմք:
Ինչքան զուգահեռներ կան, որ այն, ինչ տեղի ունեցավ մեզ հետ 1920 թվականին՝ կարծես թե պատճենված կրկնվում է հիմա՝ 2020 թվականին: Իսկապես շատ բաներ ճշգրտությամբ իրար նման են: Եթե պատմությունը ճիշտ գրվեր, և այդ շրջանը ներկայացվեր այնպես, ինչպես եղել է, ու գնահատվեր այնպես, ինչպես եղել է՝ դա կզգուշացներ հիմիկվա և՛ հասարակությանը, և՛ քաղաքական գործիչներին, փորձագետներին: Այսինքն՝ հասարակական կարծիքը տարբեր կլիներ, մինչդեռ այն, ինչ այն ժամանակ արվել է սխալ, դա համարվել է հերոսական, ճիշտ, դրա վրա հասարակական պատկերացումներ են ստեղծվել, և այդ հասարակական պատկերացումների վրա այսօրվա քաղաքականությամբ զբաղվողները` պարզապես շահարկելով դա և դարձնելով քաղաքական բիզնեսի առարկա, կարողացան իշխանության հասնել, իշխանություն ունենալ 20 տարի, հետո այս մեկը` ևս 5 տարի: Այդ բոլորն այդ սխալ պատկերացումների շահագործման, շահարկման հետևանք են, և այդ աղետները դրա հետևանքն են:
Այնպես որ, պատմությունը միշտ չէ, որ իր տեղն է դնում ամեն ինչ: Եթե նույնիսկ ինչ-որ բան հետո ճիշտ գնահատվում է, ապա արդեն ուշ է լինում, դրա գործնական նշանակությունն արդեն այդ երկրի, ժողովրդի կյանքում դառնում է զրոյական: Դա ընդամենը մնում է սրտի մխիթարանք, ուրիշ ոչինչ: Դրա համար հիմա պետք է գնահատվի երեկվա պատմությունը, եթե հիմա չգնահատվի՝ 100 տարի հետո դա որևէ իմաստ չունի»։
Ամբողջ հարցազրույցը՝ տեսանյութում.