‘Հայկ Դեմոյան. Եղածներից ընտրեցինք այն, ինչը որ համարեցինք, որ կարելի է օգտագործել’

‘

Սերժ Սարգսյանի իշխանությունը հասարակությանը հանգիստ շունչ քաշել չի տալիս: Քննարկման առարկա հարցերն այնքան շատ են, որ հանրությունը հազիվ է հասցնում մեկից մյուսն անցնել: Է՛լ օֆշոր, է՛լ գազի գին, է՛լ կուտակային, է՛լ «նոր» կառավարություն, է՛լ Միկոյանի արձան, է՛լ Աստանա, է՛լ Թուրքիայի նախագահին եկող տարի Հայաստան հրավիրելու փաստ, է՛լ Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի «թխված» լոգո:

Այս հարցերից մի քանիսի շուրջ զրուցեցինք ՀՀԿ համամասնական ցուցակով Երեւանի ավագանու անդամ դարձած Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Հայկ Դեմոյանի հետ: Վերջինս նաեւ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի անդամ է, նաեւ եղել է այն աշխատանքային խմբի հինգ անդամներից մեկը, ովքեր «ընտրել են» «Շարմ հոլդինգի» ներկայացրած «Անմոռուկը» լոգոն:

-Պարոն Դեմոյան, դուք էլ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի անդամ եք, կպատմե՞ք՝ ինչպես է ընտրվել «Անմոռուկը» խորհրդանիշը:

-Մենք 2 տարի առաջ հայտարարություն տարածեցինք մամուլով:

-Ո՞ր լրատվամիջոցներով:

-Բոլոր լրատվամիջոցներին ուղարկվել է հայտարարության տեքստը, մամուլում կա տպված հայտարարության տեքստը, ռադիոյով է գնացել եթեր, ինտերնետ ցանցով, մեր կայքում: Եւ դա եղել է ոչ թե մեկ, այլ երեք անգամ: Նույնիսկ մասնագիտական այնպիսի հաստատությունների, ինչպես նկարիչների միությունն է, գրասենյակ ենք տարել, որպեսզի խրախուսենք: Անհայտ նույնիսկ դիզայներների ենք դիմել անհատապես:

-Քանի՞ հոգի է հայտ ներկայացրել:

-Մոտավորապես 25 առաջարկ է եղել, որը, ի զարմանս մեզ՝ շատ քիչ էր: Եղել են Սփյուռքից, եղել են հայաստանյան հեղինակներ: Առաջին փուլով մենք ոչ մի առաջարկություն չենք ընդունել, որովհետեւ համարեցինք, որ դրանք ուղղակի անլուրջ էին: Այնուհետեւ երկրորդ անգամ մենք նույն կերպ հայտարություն տվեցինք: Շատ քիչ էր երկրորդից հետո արձագանքը, հիմա ես ուղղակի զարմանում եմ, որ որոշ մարդիկ ասում են՝ մենք տեղյակ չենք եղել: Երբեմն դիզայներները ասում են՝ մենք տեղյակ չէինք: Եղել է դեպք, երբ մեքենայում ես նույնիսկ ռադիոյով եմ լսել այդ հայտարարությունը:

-Երկրորդ հայտարարությունը ինչպե՞ս եք տարածել:

-Նույն կերպ: Այսինքն, մենք ցանցով բոլոր ԶԼՄ-ների մեյլերին տարածել ենք, մոտավորապես 100 լրատվամիջոցի երեք լեզուներով տարածվել է: Եւ մրցույթի պայմաններն են ներկայացվել, այնուհետեւ, երբ որ երկրորդ փուլով էլ տեսանք, որ խնդիր կա, եւս մեկ անգամ համաձայնեցնելով պետական հանձնաժողովի համակարգող Վիգեն Սարգսյանի հետ՝ երրորդ անգամ հայտարարություն տարածեցինք: Դրանից հետո միայն նկարիչ դիզայներ Արությանը մեզ աշխատանք ներկայացրեց, այս տարվա սկզբներին էր: Դրանից հետո քանի որ աշխատանքային խումբն էր աշխատում, բոլոր հայտերը, որ ներկայացվել են պետական հանձնաժողովին, կուտակվել էր մեզ մոտ՝ որպես քարտուղարություն, որից հետո մենք դա ներկայացրեցինք աշխատանքային խմբի ուշադրությանը, որի կազմում էին Արմեն Աշոտյանը, Հրանուշ Հակոբյանը, Հասմիկ Պողոսյանը, Վիգեն Սարգսյանը, Ռուբեն Ջաղինյանը եւ ես: Այսինքն քննարկվել է բոլորը, հասկանալի է, որ որպես անձ, որը տեղյակ է անուններին հեղինակների, ես անոնիմության սկզբունքը պահելով՝ չեմ ասել, թե որ առաջարկը ում կողմից է տրված եւ ներկայացրել եմ աշխատանքային խմբի ուշադրությանը: Եւ արժանացել է այդ մեկը, քանի որ ինքը կոնցեպտուալ առումով համապարփակ էր, ներկայացված էր սիմվոլիկան, եւ գեղեցիկ ձեւով էր ներկայացված: 

-Կոնկրետ «Շարմ»-ը ե՞րբ ներկայացրեց:

-Իրենք ներկայացրեցին, եւ միանգամից ոնց որ մնացած անդամների մոտ դա հավանության արժանացավ:

—Բայց դուք այդ պահը մի փոքր ընդհանրացված ներկայացրիք: Կմանրամասնե՞ք՝ «Շարմն» ինչպե՞ս երկայացրեց հայտը, ո՞ր փուլում: 

-Իրենք ներկայացրել էին, առաջարկների մեջ դա եղել էր առաջին անգամ, բայց մենք համարել ենք, որ պետք է մի քանի փուլ էլ անցնի, հետո լրամշակված տարբերակը իրենք ներկայացրեցին երրորդից հետո, ավելի մանրամասնացված, թե, օրինակ՝ գույները ինչ սիմվոլիկա ունեն: Որոշ քննարկումների արդյունքում որոշ տարրեր ավելացվեցին, օրինակ՝ կենտրոնում,  եթե նայեք՝ Ցեղասպանության հուշարձանը կա, դա չկար առաջին տարբերակում, եւ քվեարկությամբ անցավ «Շարմինը», բայց դա աշխատանքային խումբը հավանություն տվեց, իսկ հաստատման մեխանիզմը սա է՝ ոչ թե աշխատանքային խումբն է հաստատում, այլ՝ պետական հանձնաժողովը, եւ հաստատման կարգով համակարգողի գրասենյակից ուղարկվել է բոլոր 49 անդամներին, եւ ստացվել է հավանությունը:

-Այսինքն, «Շարմը» ներկայացրել է առաջին իսկ հայտարարությունից հետո: Եւ երրորդ հայտարարությունից հետո, երբ մեկ հայտ եղավ, ու ոչ մեկը չընտրվեց, ինչպե՞ս եղավ, որ սկսեցիք նորից քննարկել «Շարմի» առաջարկը:

-Իրենք երրորդ փուլով ներկայացրել էին լրամշակված փաթեթ՝ փոքրիկ բուկլետի ձեւով, նաեւ, թե ինչ ձեւով դա կարելի է օգտագործել՝ շապիկների վրա, կրծքանշանի ձեւով, առանձին թռուցիկների ձեւով եւ այլն: Այսինքն, մեկ փաթեթի մեջ էր եւ ավելի գրավիչ էր:

-Իսկ այն միաձա՞յն հավանության արժանացավ:

-Այո, ես ներկայացնում էի դա որպես առաջարկ, այն հավանության արժանացավ, բայց հաստատումը արել է պետական հանձնաժողովը: 

-Դուք «Շարմի» դեպքում է՞լ էիք անոնիմությունը պահում, թե՞ հաշվի առնելով, որ արդեն առաջին անգամը ներկայացրել էին, ու ապա՝ փաթեթը ուղարկվել էր լրամշակման, արդեն պարզ էր, թե այդ փաթեթի հեղինակներն ովքեր են:

-Էնտեղ ներկայացված փաթեթների մեջ գրված էր, որ դա ներկայացվել է «Շարմի» կողմից, եւ այդպես հաստատվեց:

—Դուք, որպես Ցեղասպանության թեմայի հետ այսքան տարիներ առնչություն ունեցած անձ, դուք էլ հավանություն եք տվել, կասե՞ք՝ ի՞նչն եք այնտեղ հավանել:

-Ես ունեմ ձեր հարցին պատասխանը: Նախ՝ սա այն թեման է, որը բավական զգայական է, համաձա՞յն եք:

-Զգայական է, դրա համար էլ այդ հարցը հուզում է բոլորին:

-Իհարկե, տրամաբանական է, եւ ես համարում եմ, որ բնական է, որ այդ քննարկումներն ու քննադատությունը պետք է լինի, երկրորդ հանգամանքը՝ քանի որ գործ ունենք նաեւ ինչ-որ տեղ շահերի բախման հետ, մեկն ուզում է իր ուզած ձեւով, ցանկացած մեկը՝ նույնիսկ ոչ դիզայներ, ես խնդիր չունեմ պաշտպանելու, կամ արդարացնելու, ես գտնում եմ, որ եղած առաջարկները, որոնք ինձ համար եւ շատերի համար շատ քիչ էին քանակի առումով, մենք ընտրել ենք «այն, ինչ կա» տարբերակով: Որովհետեւ, այդպես թե այնպես, մի փոքր արդեն ուշացած էր: Հասկացեք, երեք անգամ հայտարարություն տանք, եւ երբ որ արդեն տարին մոտենում է, մենք անպայման պիտի ունենայինք ինչ-որ մի լոգո, բայց ոչ թե ընտրեցինք վատագույնը, որովհետեւ անելանելի դրություն էր, եւ ընդամենը 20-ից ավելի հայտ կար, այլ ուղղակի եղածներից ընտրեցինք այն, ինչը որ համարեցինք, որ կարելի է օգտագործել:

-Այսինքն, մյուսներն ավելի վա՞տն էին:

-Ես չեմ ուզում գնահատական տալ, դուք կարող եք գալ ինքներդ տեսնել, դա փակ չէ: Տեսեք՝ ինչ առաջարկություններ կան, միգուցե կարող եք ասել՝ այ էս մեկը ուղղակի հոյակապ է, իմ ճաշակով: Այստեղ ճաշակի խնդիր է, ամեն մեկը տեսնում է իր համար, գանգերով եւ բաներով լոգո պետք չի ունենալ:

-Այդուհանդերձ, ինչի՞ համար այն հավանեցիք: Չէ՞ որ նաեւ բովանդակային առումով այն ինչ-որ կոնցեպտի առկայություն էր պահանջում, սիմվոլիկա:

-Շատ պարզ մի առաջարկ, ես կարող եմ հրավիրել ձեզ, եկեք դուք տեսեք բոլոր առաջարկները, միգուցե կարող եք ասել՝ կային ավելի լավերը, իսկ հանձնաժողովը թերացել է, կամ ինչ-որ միակողմանիություն է ցույց տվել:

-Այդուհանդերձ, կարո՞ղ եք ասել՝ այս խորհրդանիշի կապը ո՞րն է Ցեղասպանության թեմատիկայի հետ:

-Նայեք, մոտեցումը հետաքրքիր էր այնքանով, որ այդ ծաղիկը բոլոր լեզուներով ունի միեւնույն իմաստը՝ չմոռանալ. դրա շուրջը ձեւավորվել էր ամբողջ կոնցեպտը: Բացի դա, ձեւակերպվել էր դիզայներական կոնցեպցիան, թե ինչպես այն կարելի է շրջանառության մեջ դնել:

—Իսկ, օրինակ, երբ ձեզ հայտ են ներկայացնում, դուք որեւէ ձեւով չե՞ք փորձում ստուգել՝ արդյոք այն որեւէ տեղից արված պլագիատ չէ՞:

-Եկեք հարցի մեջ պատասխան չտանք: Իհարկե, ուսումնասիրում ենք: Նույն աշխատանքային խմբի քննարկման ժամանակ էլ ասվեց, որ այդպիսի նմանություններ կան, բայց խոսել, որ դրանք մեկին մեկ, հարյուր տոկոսանոց նմանություն ունեն՝ ոչ, որովհետեւ այնտեղ որոշ էլեմենտրներ ավելացվեցին, որոնք փոխեցին տեսքը:

-Այսինքն՝ դուք քննարկման ժամանակ ինքնե՞րդ տեսաք այդ նմանությունը:

-Քննարկումների ընթացքում եղել է, ասվել է, որ այսպիսի բան կա, բայց մենք ընթացքում ունեինք հնարավորություն, եւ դա արվել է , որ չկրկնվի հարյուր տոկոսանոց: Իհարկե նայել ենք:

-Իսկ դուք այս ներկայացված լոգոն քննարկման ժամանակ ո՞ր լոգոյի հետ էիք նմանեցրել, ուկարինական համացանցային խանութի լոգոյի՞, թե՞ մեկ այլ լոգոյի հետ:

-Չէ, ես քանի որ եղել եմ այն անձը, ում տրվել է հարցը, ես փորձել եմ անաչառության իմ սկզբունքը պահել՝ քննարկումների ժամանակ կարծիք չարտահայտելով: Հնարավորինս խուսափել եմ, որովհետեւ դա ազնիվ չէր լինի մյուս առաջարկների տարբերակում: Ես հնարավորինս փորձել եմ ձեռնապահ մնալ, քանի որ, ի վերջո, ես եմ ներկայացրել, որովհետեւ ես պետք է աշխատանքային հանձնախմբին ներկայացնեի աշխատանքները՝ չասելով դրանց հեղինակներին:

-Բայց դուք քիչ առաջ նշեցիք, որ երկրորդ անգամ ներկայացնելու ժամանակ փաթեթում արդեն գրված էր, որ դա «Շարմինն» է:

-Չէ, չէ, դա բացառվում է: Ասեմ ձեզ, որ նույնիսկ եղել է առաջարկության ժամանակ, նաեւ քննադատություն է եղել, որ սկզբնական տարբերակի որոշ էլեմենտեր ուղղակի չեն համապատասխանում, ուղղակի իրենք աշխատեցին, փոփոխություններ արեցին եւ ներկայացրեցին ամբողջական փաթեթը:

-Իսկ ի՞նչ էլեմենտներ են ավելացվել վերջնական տարբերակում:

-Մեկ էլեմենտը ասեցի՝ ծաղիկի կենտրոնում այդ հինգ փոքրիկ ելուստները փոխարինվեցին հուշարձանի պատկերով:

-Իսկ դա ո՞ւմ գաղափարն էր:

-Անհամեստորեն ասեմ, որ դա իմ առաջարկն էր:

-Այսինքն՝ բնօրինակ լոգոյից «Շարմի» լոգոն տարբերող միակ էլեմենտը ձեր առաջարկն էր: Ամեն դեպքում՝ ձեզ համար կասկածելի չէ՞, որ այդ հայտը շահում է մի ընկերություն, որի հետ անմիջականորեն առնչություն ունեցող անձը ձեզ հետ նստած է որպես աշխատանքային խմբի անդամ:

-Ես որքան գիտեմ՝ ինքը (Ջաղինյանը) հիմա չի ղեկավարում «Շարմը»:

-Բայց անմիջական առնչություն ունի:

-Նայեք, այդ հարցը եթե ինձ տաք, նորից պիտի պատասխանեմ, որ իմ խնդիրը եղել է բոլոր առաջարկությունները, այդ թվում՝ «Շարմինը», որը առաջին փուլով ընդգկված էր, բայց չի անցել, ներկայացնել պետական հանձնաժողովի ուշադրությանը: Մնացած պարագայում կարելի է անել ենթադրություններ, համոզմունքներ: Քննարկման առարկա է: Ես չեմ ուզում մեկնաբանել: Հիմա, մենք ունենք որոշում, որը կայացվել է պետական հանձնաժողովի բոլոր անդամների կողմից, տեսաք՝ նիստին էլ չեղավ որեւէ առարկություն կամ դիտողություն, եթե լիներ, անպայման դա կարձանագրեինք ու հաշվի կառնեինք: Ուղղակի, իրավիճակը հետեւյալն էր՝ պիտի ընտրեինք ինչ-որ մի առաջարկ, դա «Շարմինը» կլինի, կամ մյուսինը, պետք էր մեկ լոգո ընտրել, ցանկացած ընտրության պարագայում կարող եմ վստահեցնել, որ կլինեին քննադատություններ եւ այլն: Ես ձեզ ասեմ՝ ամփոփելուց առաջ ինձ թերթերից մեկից զանգել են, եւ հարց է տալիս, որ ճի՞շտ է, թե այդ լոգոն ձեր կինն է դիզայն արել: Ես ասում եմ՝ չէ, բա ՝ ո՞վ է արել, ասում եմ՝ չեմ կարող ասել, որովհետեւ անոնիմության սկզբունքի խախտում կարող է լինել, որովհետեւ դա պետական հանձնաժողովի անդամներին դեռ չի ներկայացվել հաստատման: Բայց դա իմ կինը չէ:

—Ուղղակի մի քիչ տարօրինակ է, որ նման մրցույթներում կամ միջոցառումների ժամանակ միշտ «Շարմն»  է շահում:

-Ես հասկանում եմ ձեր հարցի իմաստը, եւ ոչ թե խուսափում եմ, այլ ուղղակի նկարագրում եմ էն մեխանիզմը, թե որքանով իմ անձը կամ պետական հանձնաժողովի քարտուղարը մասնակցել է այդ գործընթացին:

-Իսկ ինչքա՞ն է նախատեսված գումարը հաղթողի համար:

-Հաղթողի համար՝ 500 հազար դրամ, որն, ի դեպ, դեռ չենք վճարել, նույնիսկ կառավարությունից ասում են՝ պիտի ամփոփեն այդ ամենը, եւ 250-ական հազար դրամ էլ՝ երկու երկրորդ տեղերի համար: Դրանք էլի օգտագործվելու են, տարբեր միջոցառումների եւ կոնֆերանսների ժամանակ:

-Դառնանք մյուս խնդրին. Անաստաս Միկոյանի արձանի թեմայի մասին ի՞նչ կասեք, հիմա պաշտոնյաների կողմից հայտարարություններ են հնչում, թե՝ եկեք լավը հիշենք, պատմական կերպարներին բան չասենք: Չե՞ք կարծում, որ նման տրամաբանությամբ հանգիստ կարելի է նաեւ Ստալինի արձանը տեղադրել, որովհետեւ նա էլ, ոնց էլ լինի՝ մի լավ բան արած կլինի, եթե վատը չհիշենք:

-Խնդիրը արձանը չէ իրականում, դնել-չդնելու հարց չէ: Խնդիրը երեւացող մասն է: Ամենամեծ խնդիրը, գոնե ինձ համար, այն է, թե մենք պատմությունը ինչպես ենք ընկալում: Պարզվում է, որ ընկալման հարցում մենք խեղված հիշողության զգացում ունենք, կամ՝ ուղղակի ընդհանրապես որեւէ պատկերացում չունենք, դա էլ է խնդիր՝ դպրոցական կրթությանը՝ ընդհանրապես, պատմության դասավանդմանը՝ մասնավորապես: Խնդիրն այն չէ, թե մենք պետք է Խորհրդային Միությունը հայհոյենք կամ դատափետենք: Մենք բոլորս այնտեղ ենք ծնվել, ունենք որոշակի դրական հիշողություն, մեր ծնողների եւ պապերի պատմությունը չենք կարող «զիբիլը նետել»՝ կոպիտ ասած, բայց մենք այդ մեր հիշողությունից, որտեղ կա նաեւ դրականը, վերցնում ենք վատը խորհրդանշող սիմվոլը: Ես Միոկյանի ոչ ընտանիքի, ոչ ժառանգների հետ խնդիր չունեմ, դա իրենց ողբերգությունն է, որ իրենց նախնին ներգրավված է եղել այդ ամենում, հիմա՝ ի՞ր կամքով, թե՞ կամքին հակառակ՝ այլ հարց է, բայց կան փաստաթղթեր, ոչ թե՝ մեկը, ոչ թե՝ երկուսը, ոչ էլ՝ տասը, որ այդ մարդը ուղղակի մասնակից է եղել բազմահազար հայերի եւ այլազգիների սպանության եւ ճակատագրերի խեղմանը: Այդ մարդը խորհրդանշում է այդ էպոխան, ԽՍՀՄ հենց ամենավատ էպոխան, մենք չենք կարող այդ սիմվոլը այդ խուլ, վտանգավոր եւ սարսափելի դարաշրջանից բերենք եւ նոր սերնդին պարտադրենք մի նոր սիմվոլ, որի հետ միայն չարն է ասոցացվում:

-Իսկ դուք կատարվածում ինչ-որ սիմվոլիզմ չե՞ք տեսնում, պատահակա՞ն է, որ հենց այս իշխանություններն են գնում այդ քայլին, ի դեպ, այն իշխանությունը, որի համամասնական ցուցակով դուք Երեւանի ավագանու անդամ եք դարձել:

-Իրականում՝ էլի եմ պնդում, որ այստեղ ոչ թե ինչ-որ աշխարհաքաղաքական բան եմ տեսնում էդ ընտանիքի անդամների ցանկության մեջ, այլ ինձ համար ուղղակի խնդրահարույց է, երբ որ մենք փորձում ենք լավն ու վատը համատեղել, երկու անհամատեղի հասկացություններ: Այսինքն, փորձում են եւ-եւ սկզբունք կիրառել: Ինձ ավելի շատ սարսափեցնում է եւ վախեցնում է այն մոտեցումը, որ դա հար և նման է թուրքական մոտեցմանը Ցեղասպանության հարցում, մենք օդից չենք հանում դա: Ո՞նց կարելի է ասել, որ պատմաբանները պետք է կարծիք ասեն այդ փաստաթղթերի շուրջ, երբ որ դրանք բազմաթիվ են, աղաղակող են, բովանդակությունը բոլորի համար հասկանալի է: Ես ուղղակի կարկամում եմ ապշահարությունից, երբ որ հասկանալով, որ դա վատ է՝ մենք արտաբերում ենք բոլորովին այլ բան: Մեր ասածը նմանվում է թուրքական կողմի ասածներին, ինչքան փաստաթուղթ էլ դեմ տաս, հարյուր հազարավոր փաստթղթեր էլ լինեն նույն թուրքական արխիվից, ասում են՝ միեւնույն է՝ պետք պատմաբանների հանձնաժող ստեղծվի, որ քննարկվի:

-Ըստ ձեզ, ինչի՞ մասին է խոսում այն, որ ավագանին նման որոշում է ընդունում, եւ արդյո՞ք դա հետեւանք չէ այն բանի, որ կեղծված ընտրությունների արդյունքում «ընտրված» անձինք հենց նման վարք պիտի ցուցաբերեն ապագայում: Չե՞ք կարծում, որ դա եւս կեղծիքների ուղիղ հետեւանքն է: Երբ որ ձեր խմբակցության անդամը լրագրող է ծեծում ընտրարշավի ժամանակ, բայց դրա արդյունքում նա, մեկ է՝ հայտնվում է այնտեղ, որտեղ որ պետք է հայտնվի, մի՞թե պարզ չէ, որ իշխանություն ունենալով՝  նա այսպիսի որոշումներ պիտի ընդունի, կա վերեւից հրահանգ, ու նա պետք է անի այն, ինչ պետք է անի:

-Սա կոչվում է գնդակահարություն՝ չորս փամփուշտով: Չորս մեղադրանք հաշվեցի հարցում: Ես, որպես անկուսակցական, ունեի իմ անելիքները, տեսնում էի այն անելիքները, թե ինչու դարձա ավագանու անդամ, եւ դա հնչեցրել եմ: Եւ կարծում եմ, որ նման դիրքորոշումն էլ ապացույցն էր, որ կարող եմ արտահայտել իմ կարծիքը նույն ավագանում: Բայց ինձ համար քաղաքական կողմերը… ինձ համար, իհարկե, եթե մեկը բռնություն է գործադրել, հիմք չեմ տեսնում՝ արդարացվա՞ծ, թե՝ ոչ, ցանկացած բռնություն անձի դեմ՝ անընդունելի է, ով ուզում է լինի: Հիմա չեմ ուզում մեկնաբանել այդ հատվածը, ոչ էլ քաղաքական հատվածը: Որովհետեւ այդ խնդիրը ստանում է որոշակի քաղաքական աստառի, մեղադրանքների, գործիքի ձեւ, որը ինձ համար անընդունելի է, որովհետեւ ինձ համար հարցի բուն էութունն է կարեւոր: Ես անկուսակցական եմ:

-Դուք ՀՀԿ խմբակցության անդամ եք:

-Ես դա գիտեմ, բայց ես ասում եմ, որ անկուսակցական եմ: Կուսակցական առումով՝ ես պարտավորություններ չունեմ: Բայց, այո, ընտրվել եմ ՀՀԿ ցուցակով:

—Եւ դուք չե՞ք փորձել ձեր խմբակցության անդամներին բացատրել: Խոսե՞լ եք նրանց հետ, այդ թվում՝ ձեր համամասնական ցուցակով ավագանու անդամ դարձած Տարոն Մարգարյանի հետ:

-Ես Տարոն Մարգարյանի հետ խոսել եմ մեկ ժամ առաջ, պաշտոնական այց կար, մենք զրուցել ենք որպես կոլեգաներ, մենք խոսում ենք, քննարկում ենք այդ հարցը եւ փորձում ենք լուծում տեսնել, որովհետեւ չեմ ասի, որ իրավիճակը փակուղային է, որոշումը կայացվելու է, եւ վերջ: Բայց գոնե կարելի է տեսնել այնպիսի հնարավորություններ, բերել այնպիսի մի լուծման, որը հանրության հավանությունը կստանա:

-Տպավորություն է, որ այդ հարցը ձեզ համար սկզբունքային է:

-Այո:

-Եթե ձեր խմբակցությունը որոշի, որ տեղադրման հարցը վերջնական է ու չի փոխվում, ո՞րն է լինելու ձեր անելիքը, դուրս կգա՞ք խմբակցությունից:

-Պրովոկատիվ հարց եք տալիս, բայց կպատասխանեմ: Որոշումը կայացվել է, բայց մենք գտնվում ենք դեռ միջանկյալ փուլում, դեռ արձանը չի դրվել: Եթե Երեւանում այդպիսի արձան դրվի, ես ունենալու եմ իմ տեսակետը, որը ոչ միայն հնչեցնելու եմ, այլեւ կունենամ որոշակի գործողություններ իրականացնելու որոշում: Որովհետեւ արձանը դնելու պարագայում ես կարող եմ որոշել իմ անելիքը:

-Եւ ո՞րը կլինի ձեր անելիքը:

-Այ դա արդեն լրագրողական հարց է: Թողեք մի քիչ ինտիմ ունենամ, բայց հաստատ կարող եմ ասել, որ դա ինքնահրկիզում չի լինի, ոչ էլ պայթյուն: Ես անհատ եմ, ես քաղաքացի եմ, ունեմ այդ էպոխայի հետ կապված իմ ընտանիքի պատմությունը:

**

-Դուք Ցեղասպանության հարցով պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծելու գաղափարին ինչպե՞ս եք վերաբերվում:

-Շատ վատ:

-Իսկ Թուրքիայի նախագահին եկող տարի Հայաստան հրավիրելու գաղափարի՞ն:

-Շատ դրական: Ավելին, ես եմ հիմնավորողներից ու պնդողներից մեկը, որ առաջարկը լինի, եւ ասել եմ, թե ինչու պետք է գա: Ասել եմ, որ պետք է գա առերեսվի սեփական պատմության հետ, իսկ դա լինելու է նորաբաց թանգարանը:

-Այսինքն, ըստ ձեզ՝ Թուրքիան հարյուր տարի չի՞ առերեսվել եւ հենց այդ այցո՞վ պիտի առերեսվի:

-Չէ, Հայաստան գալը ունի սիմվոլիկ նշանակություն բոլորի համար՝ հայերի համար, միջազգային հանրության, թուրքերի համար:

—Բայց եթե նա չի ընդունել մինչեւ այժմ Ցեղասպանության փաստը, դա մի քիչ վիրավորական չէ՞ Ցեղասպանության ժառանգների համար՝ չընդունած երկրի ներկայացուցչին կանչել 100-ամյա տարելիցին:

-Ես այդպես չեմ կարծում, կարծում եմ, որ Հայաստանի նախագահը (հնարավոր է՝ ակնարկում է Սերժ Սարգսյանին-խմբ.) այդ քայլով ցույց է տալիս, որ մենք զոհի բարդույթ ունեցող ազգ չենք, եւ ոչ էլ այդ հարցում խոցելի կամ թույլ պետություն: Դրանով մենք ցույց ենք տվել մեր հոգեբանական ամուր լինելը, մենք խնդիր չունենք հոգեբանական առումով, կարող ենք այնքան մեծահոգի ու ուժեղ լինել, որ ձեզ կարող ենք հրավիրել ձեր իսկ պատմությանը հասու լինելու համար:

**

-Դուք քիչ առաջ նշեցիք, որ դեմ եք պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծելու գաղափարին, այսինքն՝ ստացվում է, որ դեմ եք Սերժ Սարգսյանի վարած արտաքին քաղաքականությանը:

-Ես չեմ հասկանում՝ այդ մանիպուլյատիվ հարցերն ինչի՞ են տրվում, ամեն ինչ նորմալ է, լավ է, ամեն ինչ վերահսկվում է, ինչո՞ւ են պետք այսպիսի շեշտադրումներ:

-Ասեմ՝ ինչու: 2008 թվականի հունիսին Մոսկվայում Ս. Սարգսյանը բառացիորեն հայտարարեց,  որ թուրքական կողմը մշտապես պնդում է, թե պետք է ստեղծվի պատմաբանների հանձնաժողով, եւ որ մենք դեմ չենք, որ նման հանձնաժողով ստեղծվի, բայց՝ երբ որ կբացվեն սահմանները: Ձեր վերաբերմունքն այս հայտարարությանը:

-Ես մեկ ուրիշ հայտարարությամբ կարո՞ղ եմ պատասխանել, որը ժամանակագրորեն հետեւում է դրան: Նախագահը (նորից երեւի ակնարկում է Սերժ Սարգսյանին-խմբ.) 2009 թվականին Ցյուրիխ մեկնելուց առաջ ասել է, որ ցանկացած ձեաչափի քննարկման ժամանակ՝ պատմաբաններինը կլինի, թե այլ, մենք միայն մեկ հարց ունենք օրակարգում՝ քննարկելու թուրքական կողմի հետ, դա Ցեղասպանության հետեւանքների վերացման հարցն է: Եթե այդպիսի քննարկումը տեսականորն էլ լինի, հայկական կողմի համար օրակարգում միակ քննարկվելիք հարցը Ցեղասպանության հետեւանքներիվերացման հարցն է:

-Բայց դուք հարցին չպատասխանեցիք: Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունից հետո է՞լ դեմ եք պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծելու գաղափարին:

-Ես մասնագիտական քննարկումներին, որոնք կվերաբերեն հայ-թուրքական պատմությանը, դեմ չեմ, բայց կտրականապես դեմ եմ մի ձեւաչափի, որտեղ օրակարգում քննարկման հարց կլինի՝ եղե՞լ է Ցեղասպանություն, թե՞ չէ: Այդ հարցը ակադեմիական դաշտի մեջ միանշանակ լուծված է:

Հ.Գ. Նշենք, որ լոգոյի հայտարարությունը, որը հիշատակում է Դեմոյանը, մամուլում հրապարկվել է 2012 թվականին: Ո՛չ 2013-ով եւ ո՛չ էլ 2014 թվականով թվագրված հայտարարություն մենք այդպես էլ չգտանք:

Հայտարարության բովանդակությունն էլ այսպիսին է.

«Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովը հայտարարում է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված տարբերանշանի՝ լոգոյի մրցույթ: 
Մրցույթի ընթացքում ներկայացված աշխատանքները պետք է բավարարեն հետևյալ պահանջները. 

• արտահայտեն Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի գործունեության նպատակը և առաքելությունը, 
• ունենան պարզ լուծումներ և դիպուկ կարգախոս: 

Նախագծերը պետք է ներկայացվեն էսքիզի տեսքով` A4 ֆորմատով, ստվարաթղթի վրա, 2 տարբերակով` մոնոխրոմ և գունավոր, ինչպես նաև էլեկտրոնային տարբերակով…»:

Հիմա փորձեք ինքներդ որեւէ կապ գտնել հայտարարության մեջ նշված չափանիշների ու «Շարմի» անմոռուկի հետ:

Զրուցեց՝ Քրիստինե Խանումյանը

 

‘