‘
Իսկ դուք ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ է աճել արտագաղթի ծավալները: Արդարության պակասի ու սոցիալական խնդիրների պատճառո՞վ: Մինչ հայաստանյան հասարակությունն այդպես է մտածում ու արտագաղթում, ՀՀԿ-ական պատգամավոր Կարեն Ավագյանը պնդում է, թե իբր արտագաղթի ծավալները ավելացել են, քանի որ այժմ դրսում սովորելն ավելի դյուրին է դարձել, եւ շատ երիտասարդներ մեկնում են դրսում սովորելու ու հետ վերադառնալու: Ահա այսպիսի ՀՀԿ-ական տրամաբանություն:
iLur.am-ը ներկայացնում է ՀՀԿ-ական պատգամավոր Կարեն Ավագյանի հետ հարցազրույցը՝ այդ եւ այլ թեմաների շուրջ:
-Պարոն Ավագյան, որպես ՀՀԿ-ի ներկայացուցիչ, ում կոլեգան հայտարարել է, թե դուք՝ ՀՀԿ-աններդ, բոլորից լավ գիտեք ժողովրդի խնդիրները, կարո՞ղ եք ասել՝ որո՞նք են այսօր Հայաստանի ժողովրդի ամենամեծ խնդիրները:
-Ամենամեծ խնդիրը սոցիալական խնդիր է, որի մասին մենք ինքներս բարձրաձայնում ենք, որի լուծման ուղղությամբ մենք ինքներս հստակ քաղաքականություն ենք իրականացնում եւ մշակում գործընթացներ, որոնք դեռ պիտի իրականցվեն: Այսօր եթե մենք մեկ առանձին կոմպոնենտ ենք առանձնացնում, ապա դա սոցիալական խնդրն է, որտեղ հստակ իրականացվում է ծրագիր, եւ տարվում է մշակված քաղաքականություն, որը կյանքի է կոչվում ժամանակի ընթացքում:
-Բայց դուք այսքան տարի է՝ իշխանության ղեկին եք, ինչո՞ւ սոցիալական խնդիների լուծումը դեռ ավարտին չեք հասցնում:
-Եթե դուք այսօր գոնե մի հատ երկիր կասեք, որտեղ լուծված են բոլոր սոցիալական խնդիրները, ես կպատասխանեմ ձեր հարցին: Բայց էլի օգտվելով ինձ ընձեռված հնարավորությունից՝ պատասխանեմ ամեն դեպքում ձեր հարցին, որ այս ընթացքում, եթե հետեւել եք՝ բազմաթիվ ծրագրեր են իրականցվել, էլ չասեմ, որ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի ժամանակ չի կրճատվել սոցիալական փաթեթում ներառված եւ ոչ մի ծրագիր: Ավելին, շատ դեպքերում որոշակի ավելացնումներ են եղել, թե՛ կոնկրետ սոցիալական ոլորտում եւ թե՛ առողջապահական ոլորտում:
-2500 դրամով նվազագայուն աշխատավարձը բարձրացնե՞լն էլ էր այդ ոլորտից:
-Այո, 2500 դրամը մեծ գումար չէ, եւ ոչ մեկը չի էլ ասում, որ 2500 դրամով լուծվելու են այն խնդիրները, որոնք այսօր մեր սոցիալապես խոցելի խմբերում կան, բայց չտեսնել դա՝ որպես գործընթաց, որպես ավելացում, այդքան էլ ճիշտ չէ, որովհետեւ այսօրվա հնարավորության սահմաններում այդքան է բարձրացվել: Վաղը կլինի ավելի մեծ հնարավորություն, ավելի շատ կբարձրացվի: Եւ անպայման ուզում եմ շեշտել, որ մեր երկրում նվազագույն աշխատավարձ ստացողների թիվը սահմանափակ է, իրականում դա մինիմալ շեմն է, որից ներքեւ չպետք է ստանան մարդիկ աշխատանքի դիմաց, եւ դա ամենեւին էլ չի նշանակում, որ հենց մինիմալ աշխատավարձ պետք է ստանան: Օրինակ՝ կրթական ոլորտում աշխատավարձները տարիների ընթացքում բարձրացվել են, առողջապահական ոլորտում բարձրացվել են, տարբեր ոլորտներում բարձրացվել են, ես հիմա բոլորը չթվարկեմ: Բնականաբար, 2500 դրամը այն գումարը չէր, որը մենք կցանկանայինք տեսնել՝ որպես բարձրացում, բայց ամեն դեպքում պետք է նաեւ հասկանալ, որ անգամ այդ 2500 դրամը նշանակում է, որ համապատասխան խավն ուշադրության կենտրոնում է, եւ ցանկացած հնարավորություն օգտագործվում է սոցիալական ոլորտում ինչ-որ ծրագիր անելու համար:
-Այսինքն, պնդում եք, որ ուղղակի միջոց չկա՞ ավելին անելու:
-Դա ոչ միայն ես պնդում: Դա պնդել են համախատասխան մասնագետները մեր ֆինանսների նախարարությունից, եւ ոչ միայն պնդել են, այլ նաեւ հիմնավորել են, թե որտեղից է այդ գումարը գալիս, եւ ինչու չի կարող ավելի բարձր լինել:
-Իսկ ի՞նչ եք կարծում՝ եթե Հայաստանում վերացվի կոռուպցիան, կրճատվի ստվերային տնտեսությունը, այդ ժամանակ արդյո՞ք համապատասխան միջոցները չեն ավելանա:
-Ես գուշակություններով չեմ սիրում իմ խոսքը համեմել, եւ եթե-ներով՝ մանավանդ: Բայց այսօր հակառուպցիոն ծրագրերն էլ ակնհայտ են: Դուք գիտեք շատ ուղղություններ, որտեղ իրականում կոռուպցիոն ռիսկերը նվազել են այս տարիների ընթացքում:
-Օրինա՞կ:
-Ամենամենաճչացող օրինակը՝ տեխզննման կտրոնների հետ կապված: Դուք գիտեք, թե ինչպես էր նախկինում արվում, եւ հիմա ինչպես է արվում: Ես այդ ամենաճչացող բանն եմ ձեզ ասում, եւ նմանատիպ տարբեր տեղեկանքներ պահանջող, տարբեր փաստաթղթեր պահանջող շատ գործընթացներ, եւ այս տարիների ընթացքում նվազել են ոլորտում կոռուպցիոն ռիսկերը:
-Պարոն Ավագյան, ձեր նշածը կաշառակերությունն է, մինչդեռ հարցս կոռուպցիայի մասին էր:
-Դուք եթե կարողանաք դա տարբերել, ու ձեւակերպումները տալ, ես ավելի կոնկրետ կպատասխանեմ:
-Կոռուպցիան կաշառակերության ավելի համակարգային դրսեւորումն է, պարոն Ավագյան: Նույն Սերժ Սարգսյանը 2008-ի իր նախընտրական ծրագրում խոստանում էր, որ կոռուպցիան արմատախիլ է արվելու:
-Բնականաբար, հակակոռուպցիոն ծրագրերը դուք տեսել եք այս տարիների ընթացքում: Մենք այս պահին կոռուպցիա բառը օգտագործում ենք որպես տերմին՝ հասկանալով այն բոլոր ենթաբաժինները, որոնք կան: Ամեն դեպքում, այդ տարիների ընթացքում տեսել եք, թե ինչպիսի բարձրաստիճան մարդիկ են օրենքի առաջ պատասխան տալիս, տարբեր գործառույթների հետ կապված, եւ փաստացի մենք կարող ենք նորից նշել, որ Հայաստանում երբեւէ նման ծավալային հակակոռուպցիոն գործընթաց չի իրականցվել: Օրինակներ ունենալով մեր այն բոլոր բարձրաստիճան պաշտոնյաններին, ովքեր այսօր պատասխան են տալիս օրենքի առաջ:
-Պարոն Ավագյան, խոսքս այն մասին է, որ թեեւ 2008-ին Սարգսյանը խոստանում էր արմատախիլ անել կոռուպցիան, բայց դրանից գրեթե 5 տարի անց ինքը նորից խոսում է ատկատների մասին, որը կոռուպցիայի ամենաբարձրաստիճան դրսեւորումներից է…
-Ես հասկացա: Դա շարունակական պրոցես է, դա մեկ օրվա գործ չէ, երկու օրվա, կոնկրետ ժամանակահատվածի գործ չէ: Դա գործընթաց է, որը պետք է տեւի այնքան ժամանակ, քանի դեռ մենք ունենք այդ խնդիրը:
-Իսկ գուցե Հանրապետականը ուղղակի չի՞ կարողանում այդ խնդիրը լուծել:
-Դա Հանրապետականին ու Հայաստանին բնորոշ գործընթաց չէ: Աշխարհում գրեթե բոլոր երկրներում, անխտիր բոլոր, կան հակակոռուպցիոն ծրագրեր, եւ ծրագրերի առկայությունը գալիս է ապացուցելու, որ այդ խնդիրը դեռ աշխարհում լուծված չէ, եւ, բնականաբար, Հայաստանն էլ չէր կարող օազիս լինել եւ կարճաժամկետ լուծել այն բոլոր խնդիրները, որոնք տարիներով արմատներ են գցել:
-Պարոն Ավագյան, եթե ձեր նշած վայրերում կոռուպցիոն սկանդալներ են տեղի ունենում, ամենաբարձաստիճան պաշտոնյաններն անգամ պաշտոնանկ են լինում: Օրինակ՝ վերջերս Գերմանիայում՝ նախագահի հետ կապված:
-Ես ձեզ ասացի, որ այս տարիների ընթացքում աննախադեպ է եղել այդ հակակոռուպցիոն պայքարը, եւ այսօրվա պաշտոնյաների ցանկն էլ այն ցանկն է, որոնք, ինձանից լավ գիտեք, այսօր պատասխան են տալիս օրենքի առաջ:
-Բացի Խաչիկյանից, մի քանի այլ անուններ կասե՞ք:
-Ես հարցին պատասխանեցի:
-Այսինքն՝ Սերժ Սարգսյանի մատնանշած ամենամեծ գլուխը Խաչիկյա՞նն էր:
-Ես հարցի պատասխանը տվել եմ:
-Պարոն Ավագյան, 2008 թվականին Սերժ Սարգսյանի ներկայացրած ծրագրից քանի՞ կետ է իրականացվել:
-Մենք կարող ենք այսօր պարզ ճակատով ասել, որ գրեթե բոլոր կետերը: Այսինքն՝ չկա եւ ոչ մի կետ, որտեղ այդ ուղղությամբ համակարգային գործընթացներ սկսված չլինեն:
-Հարցս կատարված կետերի մասին էր:
-Ավարտված…Ես ձեզ ասել եմ՝ բոլոր այն ինստիտուտների ստեղծումն է, որը հնարավորություն է տալու արագ զարգացում ապահովել: Ոլորտային, այն ինստիտուցիոնալ կառույցներն են, որոնք հնարավորություն են տալու արագ զարգացման:
-Օրինակ՝ ինքը թոշակների կրկնապատկում էր խոստանում: Ո՞ւր է:
-Ես ձեզ ասացի ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի մասին, եւ ասացի՝ սոցիալական փաթեթի հետ կապված, որ բացի այն, որ պահվեց ամբողջ փաթեթը, պլյուս նաեւ ավելացումներ եղան: 2008 թվականին ոչ ոք չէր կանխատեսում ֆինանսատնտեսական ճգնաժամ:
-Այսինքն՝ մենք պետք է շնորհակալ լինե՞նք, որ գոնե չի պակասել:
-Իհարկե, մարդ միշտ պետք է կարողանա շնորհակալ լինել:
-Իսկ Ձեր կարծիքով՝ արտագաղթի այս տեմպերը ինչո՞վ են պայմանավորված: Ինչո՞ւ են մարդիկ լքում Հայաստանը:
-Արտագաղթի մասին բազմիցս խոսվել է, և ես իմ կարծիքը փորձեմ ներկայացնել: Արտագաղթող մարդկանց պետք է դասակարգել, և հասկանալ, թե մարդ ինչի համար է գնում, որովհետև արտագաղթող մարդկանց մեջ կան մարդիկ, ովքեր իրենց հնարավորությունները փորձում են օգտագործել այլ երկրում, մասնավորապես՝ մասնագիտական և կոնկրետ աշխատատեղեր՝ ավելի բարձր աշխատավարձով, կամ կրթություն, իրենց ուզած կրթությունը, համապատասխան եվրոպական կրթությունը: Այսինքն՝ մարդիկ ազատ են իրենց տեղաշարժման մեջ, և իրենք են որոշում՝ որտեղ է իրենց համար ավելի հարմար, որտեղ ավելի շատ աշխատավարձ կստանան, որտեղ ավելի լավ կրթություն կստանան և նմանատիպ այլ գործընթացներ: Առաջին այս հատվածն իրականում խնդրահարույց չէ, որովհետև առաջին այս հատվածի մեջ գրեթե աշխարհի բոլոր ժողովուրդներն են: Ցանկացած երկրում, նույնիսկ ամենազարգացած, դուք կարող եք գտնել մարդկանց, ովքեր գնում են այլ երկիր՝ ավելի բարձր աշխատավարձով, իրենց համար ավելի կոմֆորտ և բարեկեցիկ կյանք ապահովելու համար:
-Այդ դեպքում՝ մեծամասնությունն ինչո՞ւ է գնում: Չէ՞ որ մեծամասնությունը գնում է այնտեղ երրորդ կարգի աշխատանքի անգամ:
-Իրականում խնդրահարույց ու մտահոգիչ է արտագաղթողների այն խումբը, ովքեր սոցիալական պայմաններից ելնելով են գնում: Ոչ թե գնում են ավելի բարեկեցիկ կյանքի, ավելի լավ կրթության, էդ պատճառով չեն գնում, այլ որոշակի սոցիալական խմբում են հայտնվել և փորձում են իրենց սոցիալական խնդիրները լուծել այլ երկրում: Այս պարագայում իրականում մտահոգիչ է, և բոլոր այն ծրագրերը, որ իրականացվում են այսօր կոնկրետ սոցիալական խմբում հայտնված մարդկանց համար, հենց դրան են ուղղված, որպեսզի այդ մարդիկ իրենց խնդիրները կարողանան լուծեն հայրենիքում: Մասնավորապես, ամենացցուն օրինակը ձեզ բերեմ, որ աղքատ ընտանիքներում բարձրագույն կրթություն ստացած երեխաների թիվը շատ-շատ ներքև է տոկոսային առումով, և փաստացի կառավարությունը նոր քաղաքականություն է իրականացնում նման ընտանիքներում գտնվող երեխաների ուսման վարձը, ուսման այդ ամբողջ գործընթացը ֆինանսական կտրվածքով փաստացի իր վրա է վերցնում պետությունը: Այսինքն՝ մենք կրթությունը տեսնում ենք որպես հիմք՝ սոցիալական խնդիրները լուծելու համար, կրթված մարդը այսօր կարողանում է ավելի լավ աշխատանք գտնել, ավելի բարձր աշխատավարձով, և փաստացի խնդիրների լուծման մեջ կարևորվում է նաև կրթության մատչելիությունը սոցիալապես անապահով խավի համար:
-Պարոն Ավագյան, բայց մարդկանց մեջ տարածված է այն կարծիքը, որ ոչ թե առաջին հերթին սոցիալական պայմանների պատճառով են արտագաղթում, այլ արդարության պակասի, որովհետև բոլորը չեն հավասար օրենքի առաջ: Հայաստանում կան մարդիկ, որ հավասար են, իսկ կան մարդիկ, որ ավելի հավասար են:
-Կարող է՝ դա ինչ-որ մարդկանց կարծիքն է: Բայց դա ամբողջացնել և խոսել ընդհանուր ժողովրդի անունից, այդքան էլ ճիշտ չէ: Կարող են լինել մասնավոր դեպքեր, ովքեր իրենց ցանկությունները չեն կարողացել բավարարեն, անձնական ցանկությունները, բայց դա ամեն դեպքում չի նշանակում արդարության բացակայություն:
-Օրինակ՝ այն, որ փուչիկների գործով պարոն Բոզոյանը նստեց, իսկ ոչ մի հանրապետական պատասխանատվության անգամ չկանչվեց, դա արդարության բացակայությո՞ւն չէր:
-Մենք դրա մասին բազմիցս խոսել ենք, խնդիրն ամբողջությամբ իրավական դաշտում է: Ես չեմ կարծում, որ որևէ մեկը մեզանից, ձեզանից իրավասու է քննարկել կամ մեկնաբանել դատական վճիռը կամ իրավական այլ գործընթացները: Ես կխնդերի, որ դուք ձեռնպահ մնաք նման գործընթացներից: Խոսքս վճիռներ մեկնաբանելու մասին է:
—Ինչպե՞ս եք բացատրում, որ Սերժ Սարգսյանի նախագահության օրոք արտագաղթի տեմպերը զգալիորեն մեծացել են, ընդ որում՝ գրեթե եռակի: 2008-ից այդ թիվը միանգամից աճել է և առ այսօր շարունակում է աճել:
-Այդ թիվը տարբեր ձև է մեկնաբանվում և ներկայացվում մեր ընդդիմախոսների կողմից: Իրենք շատ հաճախ վերցնում են այն մարդկանց թիվը, ովքեր գնացել են, և չեն ուզում վերցնել այն մարդկանց թիվը, ովքեր վերադարձել են: Նույն մարդիկ, որ գանցել են, համ էլ հետ են եկել:
-Պարոն Ավագյան, խոսքը գնացած եւ չվերադարձած քաղաքացիների թվի՝ բացասական սալդոյի աճի մասին է:
-Այսօր գնալու հնարավորությունները մի քանի անգամ ավելացել են, անգամ երիտասարդների շրջանում, ովքեր հնարավորություն ունեն կրթություն ստանալ դրսում, եւ նրանք կարող են հայտնվել ձեր ասած ցանկի մեջ: Ես չեմ կարծում, որ կրթություն ստանալու համար մեկնած քաղաքացին մեծ խնդիր է այսօր:
-Այսինքն, ուզո՞ւմ եք ասել՝ տարեկան 30-40 հազար երիտասարդ է մեկնում սովորելո՞ւ:
-Ես ուզում եմ ասել, որ ձեր ասած թվի մեջ մեծ թվով երիտասարդներ կան, ովքեր գնացել են ժամանակավոր իրենց կրթությունը ստանալու: Ովքեր գնացել են ժամանակավոր՝ որոշակի աշխատանքի:
-Այսինքն՝ Սերժ Սարգսյանի լավ կառավարումից է, որ այդ թիվը մեծացել է:
-Այստեղ խոսքը չի գնում լավ ու վատ կառավարման մասին, այստեղ կոնկրետ է շատ: Հնարավորությունները մեծացել են, ու մարդիկ հնարավորություն ունեն դրսում կրթություն ստանալու, դրսում աշխատելու: Եւ ամբողջացնել այդ ամեն ինչը ու մի թիվ ներկայացնել՝ այդքան էլ ճիշտ չէ:
-Դուք, որպես ՀՀԿ-ական, այսօր ձեզ ինչպե՞ս եք զգում, երբ ձեր ղեկավարը Սերժ Սարգսյանն է՝ համեմատելով նախկինում Վազգեն Սարգսյանի ու Անդրանիկ Մարգարյանի օրոք եղած Հանրապետական կուսակցության հետ:
-Ես հպարտ եմ, որ հանրապետական եմ, ես հպարտ եմ, որ ունեմ նմանատիպ ղեկավար, և ունեցել եմ նմանատիպ ղեկավարներ, որոնց անունները դուք թվարկեցիք, և ասեմ, որ հանրապետական կուսակցությունը երբևէ այս տարիների ընթացքում չի կորցրել իր ավանդույթները, և այդ քաղաքականությունը, որը հիմք է ծառայել ստեղծել կուսակցություն, այն քաղաքականության պատճառը, որը հիմք է տվել կուսակցություն ստեղծելու համար, նույն ոգով շարունակվում է առ այսօր:
-Եթե վաղը Սերժ Սարգսյանը նախագահ չլինի, քանի՞ հոգի կմնա Հանրապետականում՝ ձեր կարծիքով:
-Ինձ թվում է, հոգիներով հանրապետականների մասին խոսել չի կարելի:
-Լավ, քանի՞ անդամ կմնա: Չէ՞որ դուք հիմա մի քանի տասնյակ հազար անդամ ունեք:
-Մի քանի տասնյակ հազարներն էլ կմնան:
-Այսինքն՝ նրանք ոչ թե Սերժ Սարգսյանի, այլ հանրապետականի համար են դառնում հանրապետական:
-Հնարապետական կուսակցությունը իր գոյության և պատմության ընթացքում ապացուցել է իր կարևորությունը, և, բնականաբար, ՀՀԿ-ի ղեկավարները, այդ թվում նաև Սերժ Սարգսյանը, այն մարդիկ են, ովքեր տանում են կուսակցությունը այն ծրագրերով, որի պատճառով ստեղծվել է կուսակցությունը:
-Իսկ դպրոցների հազարավոր մանկավարժները, որոնք այսօր կուսակցականացվել են, իրե՞նք էլ են այդ կարծիքին:
-Դպրոցների հազարավոր մանկավարժներին դա հարցրեք: Ես ասում եմ իմ անունից:
Քրիստինե Խանումյան
Լուս.՝ Համացանցից
‘