‘
Ռոբերտ Քոչարյանի դեմ մեղադրանք առաջադրելուց հետո նախկին իշխանության ներկայացուցիչները, նրանց որոշ կողմնակիցներ եւ մի խումբ քոչարյանականներ նորից սկսեցին շահարկել ԼՂ հիմնախնդիրը:
Նորից սկսեցին իրենց իսկ հորինած ու ժամանակին շրջանառության մեջ դրված տեղեկատվական ստի ակտիվ տարածումը՝ կապված «հողերի» հետ:
Ու ոչինչ, որ իշխանափոխությունից հետո ԼՂ հարցով որեւէ զարգացում կամ բանակցություն չի եղել, որ այս պահին բանակցային սեղանին դրված փաստաթուղթը դեռեւս այն է, որը քննարկվել ու համաձայնեցվել է Սերժ Սարգսյանի օրոք:
Հանկարծ որտեղից որտեղ «արթնացան» մի խումբ անձինք ու սկսեցին աջ ու ձախ հայտարարել, թե՝ հարա՜յ, փրկեցե՜ք, հողերը տալիս են: Անգամ հաջողեցրել են այդ համատեքստում մի քանի հանրահավաք անցկացնել Արցախում:
Ու բնականաբար, ամբողջ այս տեղեկատվական ստի մեխը մեկն է՝ մինչեւ Քոչարյանի ու Սարգսյանի իշխանությունը «հողերը տալիս էին» («հողերը տալ» ասելով՝ նկատի ունեն փոխզիջումային տարբերակով բանակցությունների պատրաստակամությունը), իրենք իշխանության եկան ու ոչ մի հող էլ չէին տալիս, ավելի՛ն, Արցախին այդքան բաղձալի անկախություն էին, իբր, գրեթե բերում, հիմա իրենք չկան, ու էլի հողերը տալիս են:
Հիմա տեսնենք, թե որն է խնդիրը: Երբ մարդիկ հակադարձում են այս անձանց եւ հատկապես այսօր չեղած բանի դեմ կռիվ տվող նախկին ու ներկա պաշտոնյաներին՝ թե եթե դուք «ոչմիթիզական» եք ու դեմ եք փոխզիջումային տարբերակով ցանկացած հանգուցալուծման, բա որտե՞ղ էիք տարիներ շարունակ, երբ նույն Քոչարյանն ու Սարգսյանը փոխզիջումային տարբերակով բանակցություններ էին վարում, պատասխանները բնականաբար, լղոզված են լինում՝ չի եղել նման բան՝ իբր:
Բայց ամեն ինչ, ինչպես ասում են՝ ասելով չէ: Կան փաստաթղթեր, եւ դրանք հակառակն են վկայում: Այնպես որ, այս շարքով մենք որեւէ մեկնաբանություն չենք ներկայացնելու Քոչարյանի եւ Սարգսյանի կողմից բանակցված փաստաթղթերի վերաբերյալ, մենք ներկայացնելու ենք միայն այդ փաստաթղթերը:
ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորվմամբ զբաղվող ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ռուսաստանցի նախկին համանախագահ Վլադիմիր Կազիմիրովն իր կայքում ժամանակին հրապարակել է բանակցված բոլոր այն փաստաթղթերը, որոնք այս կամ այն պահից այս կամ այն պատճառով չեն իրականացվել, եւ որոնց փոխարինելու են եկել այլ առաջարկներ:
Առաջինը հրապարակում ենք Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից՝ Հայաստանի նախագահի պաշտոնը ստանձնելուց անմիջապես հետո համաձայնության արժանացած բանակցային այն փաստաթուղթը, որը հայտնի է «Ընդհանուր պետություն» անունով:
Այն երեք կողմերին՝ Հայաստանին, Ադրբեջանին եւ Լեռնային Ղարաբաղին ներկայացվել է 1998 թվականի նոյեմբերին: Այս փաստաթուղթը Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը (ՀՀ անունից Ռոբերտ Քոչարյանը, ԼՂ անունից Արկադի Ղուկասյանը) ընդունել են որպես բանակցությունների հիմք, իսկ Ադրբեջանը մերժել է:
Ստորեւ ներկայացնում ենք փաստաթուղթն ամբողջությամբ՝ (հայերենը՝ մեր թարգմանությամբ, եւ Վլ. Կազիմիրովի կողմից հրապարակված ռուսերեն տեքստը)՝ առանց մեկնաբանությունների: Եզրակացությունը թողնում ենք ընթերցողին:
****
Փաստաթուղթ համար 18
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահություն
Լեռնային Ղարաբաղի զինված հիմնախնդրի համապարփակ կարգավորման սկզբունքների մասին
Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը, միջազգային իրավունքի նորմերին եւ սկզբունքներին համապատասխան ՝ ներառյալ պետությունների տարածքային ամբողջականության եւ ազգերի ինքնորոշման սկզբունքները, խաղաղ կարգավորելու վճռական տրամադրվածությամբ՝ Հայաստանը, Ադրբեջանն ու Լեռնային Ղարաբաղը համաձայնում են հետեւյալի շուրջ:
I
Համաձայնագիր՝ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին
Կողմերը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ համաձայնություն են կնքում, որը ներառելու է հետեւյալ դրույթները.
Լեռնային Ղարաբաղը Հանրապետության տեսքով պետական եւ տարածքային կազմավորում է եւ ընդհանուր պետություն է ձեւավորում Ադրբեջանի հետ՝ վերջինիս միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններում:
Ադրբեջանն ու Լեռնային Ղարաբաղը կառավարման ենթակայությունների բաժանման եւ համապատասխան պետական իշխանության մարմինների միջեւ լիազորությունների փոխադարձ փոխանցման մասին համաձայնագիր կկնքեն, որը կունենա սահմանադիր օրենքի ուժ:
Համատեղ կառավարման ոլորտին առնչվող քաղաքականությունն ու գործունեությունը որոշելու համար Ադրբեջանն ու Լեռնային Ղարաբաղը՝ նախագահների, վարչապետների, խորհրդարանների նախագահների ներկայացուցիչների ներգրավմամբ, ձեւավորում են Համատեղ Կոմիտե:
Շփումներն ու համատեղ գործողությունները համակարգելու համար Բաքվում եւ Ստեփանակերտում ստեղծվում են Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի համապատասխան ներկայացուցչություններ:
Լեռնային Ղարաբաղը առեւտրատնտեսական, գիտական, մշակութային, մարզական եւ հումանիտար ոլորտներում արտասահմանյան պետությունների եւ այդ ոլորտներին առնչվող տարածաշրջանային եւ միջազգային կազմակերպությունների հետ ուղիղ արտաքին շփումների իրավունք կունենա՝ արտասահմանում համապատասխան ներկայացուցչությունների միջոցով:
Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական կուսակցություններն ու հասարակական կազմակերպությունները իրավունք կունենան կապեր հաստատել արտասահմանյան պետությունների քաղաքական կուսակցությունների եւ հասարակական կազմակերպությունների հետ:
Լեռնային Ղարաբաղը մասնակցում է Ադրբեջանի արտաքին քաղաքականության իրականացմանը՝ այն հարցերում, որոնք առնչվում են իր շահերին: Այդպիսի հարցերով որոշումները չեն կարող կայացվել առանց երկու կողմերի համաձայնության:
Լեռնային Ղարաբաղի կառավարությունը կարող է ներկայացուցիչներ ունենալ Ադրբեջանի դեսպանատներում եւ հյուպատոսություններում արտասահմանյան այն երկրներում, որտեղ ունի հատուկ շահեր, ինչպես նաեւ ադրբեջանական պատվիրակությունների կազմ գործուղել իր փորձագետներին՝ միջազգային բանակցություններին մասնակցելու համար, եթե դրանք առնչվում են Լեռնային Ղարաբաղի շահերին:
Լեռնային Ղարաբաղի սահմանները համապատասխանելու են նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի սահմաններին: Դրանց հնարավոր հստակեցումներն ու փոփոխությունները կարող են հատուկ պայմանավորվածությունների առարկա լինել Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ:
Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ սահմանները փոխադարձ բաց կլինեն միմյանց անզեն քաղաքացիների ազատ տեղաշարժի համար: Ճամփորդությունների ժամանակ եւ գործնական շփումներ իրականացնելիս նրանք չեն վճարում մաքսային եւ այլ տուրքեր: Մշտական բնակության իրավունքի տրամադրումը համապատասխան կառավարությունների իրավասությունների շրջանակներում կլինի:
Ադրբեջանն ու Լեռնային Ղարաբաղը վեճերի կարգավորման համար չեն կիրառելու ուժ կամ ուժի կիրառման սպառնալիք: Համատեղ Հանձնաժողովի համար անհարթելի վեճերի կամ տարաձայնությունների ծագման պարագայում կողմերը կարող են խորհրդատվական կարծիքի համար դիմել ԵԱՀԿ գործող նախագահին, եւ այդ կարծիքը հաշվի է առնվելու վերջնական որոշում կայացնելիս:
Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը ներառելու է նաեւ ներքոհիշյալ իրավունքները եւ արտոնությունները, այնպես, ինչպես դրանք ձեւակերպված կլինեն Մինսկի կոնֆերանսի կողմից հաստատված «Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին» համաձայնությամբ:
1. Լեռնային Ղարաբաղը կունենա սեփական Սահմանադրությունը՝ հանրաքվեի միջոցով ընդունված Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի կողմից: Այդ Սահմանադրությունն ընդգրկելու է «Լեռնային Ղարբաաղի կարգավիճակի մասին» համաձայնագրի դրույթները: Ադրբեջանը, համապատասխանաբար, այդ համաձայնագրի ներառման համար փոփոխություններ է կատարելու իր Սահմանադրության մեջ: Այդ համաձայնագրի դրույթները, կամ ղարաբաղյան ու ադրբեջանական սահմանադրությունների այն հատվածները, որոնք այն ներառելու են, չեն կարող փոփոխվել՝ առանց բոլոր երեք կողմերի համաձայնության:
2. Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում գործելու են Լեռնային Ղարաբաղի Սահմանադրությունն ու օրենքերը: Ադրբեջանի տարածքում գործող օրենքները, կանոններն ու գործադիր որոշումները գործում են Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում, եթե դրանք չեն հակասում Լեռնային Ղարաբաղի Սահմանադրությանն ու վերջինիս օրենքներին:
3. Լեռնային Ղարաբաղն ունենալու է սեփական դրոշը, օրհներգն ու զինանշանը:
4. Լեռնային Ղարաբաղը՝ սեփական Սահմանադրությանը համապատասխան, ինքնուրույն է ձեւավորում իր օրենսդիր, գործադիր եւ դատական մարմինները:
5. Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքացիները որպես անձը հաստատող փաստաթուղթ ունենալու են Ադրբեջանի անձնագիր՝ «Լեռնային Ղարաբաղ» հատուկ նշմամբ: Միայն Լեռնային Ղարաբաղի կառավարությունը կամ նրա կողմից լիազորված մարմինն է իրավունք ունենալու տրամադրել նման անձնագրեր:
Լեռնային Ղարաբաղի հայկական ծագմամբ քաղաքացիները կարող են արտագաղթել Հայաստան եւ մշտական բնակության համար տեղափոխման դեպքում ստանալ հայկական քաղաքացիություն՝ այդ երկրի օրենսդրությանը համապատասխան:
6. Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունն իրավունք ունի ներկայացուցիչներ ընտրել Ադրբեջանի խորհրդարան եւ մասնակցել Ադրբեջանի նախագահի ընտրություններին:
7. Լեռնային Ղարաբաղը կլինի ազատ տնտեսական գոտի, իրավունք կունենա թողարկել սեփական արժույթը, որը գործածության մեջ կլինի ադրբեջական արժույթի հետ միասին, ինչպես նաեւ թողարկել սեփական դրոշմանիշներ:
8. Լեռնային Ղարաբաղը ազատ եւ անարգել տրանսպորտային հաղորդակցության եւ կապի իրավունք կունենա Հայաստանի եւ Ադրբեջանի հետ:
9. Լեռնային Ղարաբաղը կունենա ազգային գվարդիա (անվտանգության ուժեր) եւ ոստիկանական ուժեր, որոնք կձեւավորվեն կամավորության սկզբունքով: Այդ ուժերը չեն կարող գործել Լեռնային Ղարաբաղի սահմաններից դուրս՝ առանց Ադրբեջանի համաձայնության:
10. Ադրբեջանի բանակը, անվտանգության ուժերը եւ ոստիկանությունը իրավունք չեն ունենա մտնել Լեռնային Ղարաբաղի տարածք՝ առանց Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների համաձայնության:
11. Հայերենը հիմնական պաշտոնական լեզուն է Լեռնային Ղարաբաղում, իսկ երկրորդ պաշտոնական լեզուն ադրբեջաներենն է: Դրա քաղաքացիները կարող են նաեւ գործածել այլ մայրենի լեզուներ՝ բոլոր պաշտոնական եւ ոչ պաշտոնական դեպքերում:
12. Լեռնային Ղարաբաղի բյուջեն կազմավորվելու է սեփական աղբյուրներից հավաքված միջոցներից: Լեռնային Ղարաբաղի կառավարությունը խրախուսելու եւ երաշխավորելու է ադրբեջանական եւ արտասահմանյան ընկերությունների ու մասնավոր անձանց ներդրումները:
II
Լաչինի միջանցքի վերաբերյալ
Հայաստանի հետ անարգել հաղորդակցության նպատակով Լեռնային Ղարաբաղի կողմից Լաչինի միջանցքի օգտագործման հարցը առանձին պայմանավորվածության առարկա է, եթե Լաչինի միջանցքի հատուկ ռեժիմի վերաբերյալ Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի համաձայնությամբ չեն ընդունվի այլ որոշումներ: Լաչինի շրջանը պետք է մշտապես ապառազմականացված գոտի լինի:
III
Շուշի քաղաքի եւ Շահումյանի շրջանի մասին
Կողմերը համաձայնում են, որ ադրբեջանցի բոլոր փախստականները կարող են վերադառնալ Շուշի՝ իրենց բնակության վայրերը: Նրանց անվտանգությունը երաշխավորվելու է Լեռնային Ղարաբաղի համապատասխան իշխանությունների կողմից: Նրանք Լեռնային Ղարաբաղի բոլոր քաղաքացիների հետ ունենալու են հավասար իրավունքներ, այդ թվում՝ քաղաքական կուսակցություններ հիմնադրելու, բոլոր մակարդակի ընտրություններում մասնակցելու, պետական օրենսդիր եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում ընտրվելու, պետական ծառայության անցնելու, այդ թվում՝ իրավապահ համակարգում ծառայության անցնելու իրավունք:
Այդպիսի իրավունքներ կստանան նաեւ հայ փախստականները՝ Շահումյան քաղաք վերադառնալուց հետո:
Շուշի եւ Շահումյան քաղաքների բնակիչները մնացյալ Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի հետ կունենան ճանապարհների, կապի եւ հաղորդակցման այլ ձեւերի երաշխավորված հասանելիություն: Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի իշխանությունները աջակցելու են համապատասխանաբար Շուշի եւ Շահումյան քաղաքաներում ԵԱՀԿ ԺՀՄԻԳ ներկայացուցչությունների տեղակայմանն ու գործունեությանը:
***
«Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին» համաձայնագիրը ստորագրվելու է երեք կողմերի կողմից եւ ուժի մեջ է մտնելու Մինսկի կոնֆերանսի կողմից հավանության արժանանալուց հետո:
IV
Զինված հակամարտությունը դադարեցնելու մասին համաձայնագիր
Կողմերը համաձայնում են, որ զինված հակամարտությունը դադարեցնելու վերաբերյալ համաձայնագիրը ներառելու է հետեւյալ դրույթները.
I. Կողմերը հրաժարվում են միմյանց միջեւ ծագած վեճերի ուժային կամ ուժի սպառնալիքով լուծումից: Նման վեճերը, ներառյալ այնպիսիք, որոնք կարող են ծագել «Զինված հակամարտության դադարեցման մասին» Համաձայնագրի կիրառման առնչությամբ, նրանք կարգավորում են խաղաղ միջոցներով, առաջին հերթին՝ ուղիղ բանակցությունների միջոցով կամ ԵԱՀԿ Մինսկի գործընթացի շրջանակներում:
II. Կողմերը դուրս են բերում իրենց զինված ուժերը հետեւյալ դրույթներին համապատասխան, ինչը մանրամասն շարադրված է Հավելված 1-ում:
Ա. Առաջին էտապում շփման գծի՝ Լեռնային Ղարաբաղից դեպի արեւելք եւ հարավ գտնվող հատվածներից ուժերը հետ են քաշվում, ըստ Հավելված 1-ի եւ այնտեղ նշված գրաֆիկի՝ հաշվի առնելով Բարձր մակարդակի պլանավորման խմբի (ԲՄՊԽ) առաջարկությունները՝ ռազմական տեսանկյունից հիմնավորված ժամանակավոր բուֆերային գոտում ԵԱՀԿ բազմազգ ուժերի առաջապահ ջոկատի նախնական տեղակայման համար հնարավորություն ստեղծելու, կողմերին այդ շփման գոտուց հեռացնելու եւ տեղակայման երկրորդ էտապի ժամանակ անվտանգությունն ապահովելու համար:
Բ. Երկրորդ էտապում զինված ուժերը դուրս են բերվում միաժամանակ եւ Հավելված 1-ում նշված գրաֆիկին համապատասխան՝ հետեւյալ կերպ.
(1) Հայաստանի ցանկացած տիպի զինված ուժեր, որոնք տեղակայված են Հայաստանի Հանրապետության սահմաններից դուրս, բերվում են այդ սահմաններից ներս:
(2) Լեռնային Ղարաբաղի զինված ուժերը բերվում են 1988 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար մարզի (ԼՂԻՄ) սահմանները՝ բացառությամբ Լաչինի շրջանի՝ մինչեւ Լեռնային Ղարաբաղի եւ Հայաստանի միջեւ անարգել հաղորդակցության հարցում համաձայնության հասնելը:
(3) Ադրբեջանական զինված ուժերը հետ են քաշվում Հավելված 1-ում նշված շփման գծերից՝ ԲՄՊԽ առաջարկություններին համապատասխան, եւ դուրս են բերվում Հայաստանի ցանկացած տարածքներից:
(4) Ծանր զինատեսակները դուրս են բերվում Հավելված 1-ում նշված տարածքից՝ ԲՄՊԽ առաջարկներին համապատասխան, ԵԱՀԿ խաղաղապահ առաքելության վերահսկողությամբ՝ հետեւելով այդ Հավելվածում ներկայացված թափանցիկության եւ հաշվետվողականության պահանջներին:
III. Ուժերի դուրս բերման արդյունքում ազատագրված տարածքը վերածվում է բուֆերային եւ բաժանարար գոտիների՝ հետեւյալ դրույթներին հանապատասխան, այնպես, ինչպես մանրամասն ներկայացված է Հավելված 2-ում:
Ա. Ուժերի դուրս բերման ավարտից հետո բուֆերային գոտին տեղակայվում է 1988 թվականի ԼՂԻՄ սահմանների երկայնքով: Այն կարող է նաեւ անցնել Լաչինի շրջանի երկայնքով՝ հավելյալ համաձայնությունների պարագայում: Բուֆերային գոտին մնում է չբնակեցված եւ ամբողջովին ապառազմականացված՝ բացառությամբ ԵԱՀԿ խաղաղարար օպերացիայի տարրերի:
Բ. Բաժանարար գոտին ապառազմականացվում է՝ բացառությամբ ԽՕ գործողությունների համար թույլատրված ուժերի՝ մշտական խառը հանձնաժողովի հետ համագործակցությամբ, ինչպես մանրամասն ներկայացված է Հավելված 2-ում՝ ներառյալ.
(1) խաղաղարար օպերացիայի տարրեր
(2) ադբեջանական ստորաբաժանումներ` սահմանամերձ հսկողության եւ ականազերծման համար
(3) Ադրբեջանի քաղաքացիական ոստիկանություն, որի թվաքանակն ու թույլատրելի սպառազինությունը մատնանշված են Հավելված 2-ում:
Գ. Բուֆերային եւ բաժանարար գոտիներում ԵԱՀԿ խաղաղապահ օպերացիայի վերահսկողությամբ ստեղծվում է չվերթներից զերծ գոտի, որտեղ կողմերը չվերթներ չեն իրականացնում, ինչպես որ դա շարադրված է Հավելված 2-ում:
Դ. Հոդված II-ին համապատասխան՝ զինված ուժերի դուրս բերումից հետո Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների կողմից վերահսկվող բոլոր ոլորտների անվտանգությունն ապահովվում է Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության մարմինների կողմից:
IV. Համաձայն ԵԱՀԿ 1994 թվականի Բուդապեշտի գագաթնաժողովի որոշումների՝ Կողմերը հրավիրում եւ աջակցում են ԵԱՀԿ խաղաղապահ բազմազգ օպերացիայի տեղակայմանը, որը գործելու է Մշտական խառը հանձնաժողովի եւ հայ-ադրբեջանական միջկառավարական հանձնաժողովի հետ համագործակցությամբ: ԽՕ-ն հետեւելու է զինված ուժերի, ծանր տեխնիկայի դուրս բերման, ռազմական չվերթների չթույլատրման, ապառազմականացման ռեժիմի պահպանման ընթացքին եւ հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակին՝ այնպես, ինչպես դա շարադրված է Հավելված 2-ում:
Խաղաղապահ օպերացիան ձեւավորվում է ՄԱԿ-ի ԱԽ համապատասխան բանաձեւի համաձայն՝ սկզբնական շրջանում ոչ ավելի, քան մեկ տարի ժամկետով, եւ երկարաձգվում է ըստ անհրաժեշտության՝ ԵԱՀԿ գործող նախագահի առաջարկով: Կողմերը համաձայն են, որ խաղաղապահ բազմազգ օպերացիայի ընդհանուր տեւողությունը նվազագույնս անհրաժեշտ կլինի՝ կախված տարածաշրջանում տիրող իրավիճակից եւ հակամարտության համապարփակ կարգավորման իրականացման տեմպերից: Կողմերը ամբողջովին համագործակցում են ԽՕ-ի հետ՝ սույն Համաձայնագիրը կյանքի կոչելու եւ ցանկացած խափանում կամ խաղաղապահ օպերացիայի դադարեցումը կանխելու համար:
V. Կողմերն աջակցում են փախստականների եւ տեղահանված անձանց անվտանգ ու կամավոր վերադարձին՝ բաժանարար գոտում իրենց նախկին բնակության վայրեր, ինչպես որ դա շարադրված է Հավելված 2-ում: ԽՕ-ն՝ Մշտական խառը հանձնաժողովի հետ համագործակցությամբ, հետեւում է բնակչության վերադարձի անվտանգությանը՝ բոլոր կողմերի՝ այդ տարածքի ապառազմականացման ռեժիմի պահպանման վստահությանը նպաստելու համար: Կողմերը բանակցություններ են վարում սույն Համաձայնագրում հիշատակված անձանցից բացի, հակամարտության եւ 1987 թվականից հետո Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ լարվածության արդյունքում փախստական դարձած կամ տեղահանված այլ անձանց անվտանգ եւ կամավոր վերադարձը իրականացնելու համար:
VI. Ուժերի դուրս բերման հետ մեկտեղ Կողմերը անհապաղ միջոցներ են ձեռնարկում ճանապարհների, երկաթուղու, էլեկտրահաղորդակցման եւ կապի ուղիների, առեւտրային եւ այլ հարաբերությունների բացման համար՝ ներառյալ բոլոր այն գործողությունները, որոնք անհրաժեշտ են այդ ամենին հնարավոր ամենակարճ ժամկետներում հասնելու համար՝ Հավելված 3-ում շարադրված գրաֆիկի եւ կոնկրետ դրույթների համապատասխան: Կողմերն ապահովում են այդ կապերի օգտագործումը բոլորի, այդ թվում՝ էթնիկ փոքրամասնությունների կողմից՝ վերջիններիս համար ապահովելով դեպի տարածաշրջանի այլ հատվածներում գտնվող իրենց էթնիկ համայնքները անարգել հասանելիություն: Կողմերը նրանց միջեւ ապահովում են ազատ եւ անվտանգ երկաթուղային հաղորդակցություն:
VII. Կողմերն ամբողջությամբ համագործակցում են Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի, ՄԱԿ-ի փախստականների հարցով գերագույն հանձնակատարի եւ այլ միջազգային կազմակերպությունների հետ՝ հակամարտության պատճառով ազատազրկված անձանց շուտափույթ եւ անվտանգ վերադարձի, անհայտ կորած անձանց ճակատագրերի հետաքննության, բոլոր մասունքների՝ հայրենիք վերադարձի, առանց խտրականության հումանիտար օգնության տրամադրման եւ վերականգնման նպատակով իրենց կողմից վերահսկվող տարածքներով հակամարության ընթացքում տուժած շրջաններին օգնության տրամադրում: Կողմերը համագործակցում են ԵԱՀԿ ԽՕ-ի հետ՝ մշտական խառը հանձնաժողովի միջոցով՝ վստահության ամրապնդմանն ուղղված միջոցների իրականացման համար:
VIII. Սույն համաձայնագրի՝ Ադրբեջանին եւ Լեռնային Ղարաբաղին առնչվող խնդիրների վերաբերյալ դրույթների իրականացմանը հետեւելու համար կողմերն անհապաղ հիմնում են Մշտական խառը հանձնաժողով (ՄԽՀ):
ՄԽՀ ղեկավարն է ԵԱՀԿ գործող նախագահի ներկայացուցիչը՝ մեկ ադրբեջանցի եւ մեկ լեռնայինղարաբաղցի տեղակալներով: ՄԽՀ հիմնական պարտականությունը համաձայնագրի իրականացմանը հետեւելն է: ԵԱՀԿ ներկայացուցչի պարտականությունն է նաեւ տարաձայնությունների դեպքում միջնորդությունը եւ արտակարգ իրավիճակներում, ինչպիսիք, օրինակ՝ բնական աղետները, թույլատրված միջոցների ձեռնարկումը: ՄԽՀ-ն ունի ռազմական, տնտեսական, մարդասիրական եւ մշակութային ենթահանձնաժողովներ եւ կապի հարցերով ենթահանձնաժողով: ՄԽՀ-ի կառուցվածքը, գործառույթներն ու հանձնաժողովին վերաբերող այլ դետալներ շարադրված են Հավելված 4-ում:
IX. Կողմերն անհապաղ կազմավորում են հայ-ադրբեջանական միջկառավարական հանձնաժողով (ՀԱՄՀ)՝ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանային միջադեպերի կանխմանն աջակցելու, երկու երկրների սահմանապահ զորքերի եւ անվտանգության համապատասխան այլ ուժերի միջեւ հաղորդակցության հաստատման, ճանապարհների, երկաթուղու, կապի, խողովակաշարերի բացման, առեւտրային եւ այլ հարաբերություններ սկսելուն ուղղված միջոցառումներին հետեւելու եւ աջակցելու համար: ՀԱՄՀ-ն ունի երկու համանախագահ, մեկը՝ Հայաստանից, մյուսը՝ Ադրբեջանից: Հանձնաժողովում ընդգրկված է ԵԱՀԿ գործող նախագահի կողմից նշանակված ներկայացուցիչ: ՀԱՄՀ կառուցվածքը, գործառույթներն ու այլ մանրամասներ շարադրված են Հավելված 5-ում:
X. Տարածաշրջանային անվտանգության ամրապնդման, ներառյալ՝ ռազմական թափանցիկությունը, ու ԵԱՀԿ համաձայնագրին լիակատար հետեւելու համար Ադրբեջանի Հանրապետությունն ու Հայաստանի Հանրապետությունը միջազգային եւ տարածաշրջանային հարթակներում երկկողմ եւ բազմակողմ բանակցություններ են սկսում:
XI. Յուրաքանչյուր կողմ ամբողջովին հարգում է մյուս Կողմերի եւ նրանց բնակչության անվտանգությունը: Կողմերը պարտավորվում են իրենց ժողովուրդների միջեւ բարիդրացիական հարաբերություններ զարգացնել, նպաստել առեւտրին եւ նրանց միջեւ նորմալ փոխգործակցությանը եւ զերծ մնալ այնպիսի հայտարարություններից կամ գործողություններից, որոնք կարող են վնասել սույն Համաձայնագրի իրագործմանը կամ բարիդրացիական հարաբերություններին:
XII. Խաղաղապահությանն ու զորքերի վերոշարադրյալ դուրս բերման ընթացքին հետեւելու վերաբերյալ կոնկրետ դրույթներին ի հավելումն եւ հիշեցնելով ԵԱՀԿ համապատասխան սկզբունքների եւ պարտավորությունների մասին, այդ թվում՝ այնպիսիք, որոնք տեղ են գտել 1992 թվականի Հելսինկյան փաստաթղթում եւ 1994 թվականի Բուդապեշտյան փաստաթղթում, ԵԱՀԿ-ն համապատասխան մեխանիզմների միջոցով հետեւում է սույն Համաձայնագրով նախատեսված բոլոր դրույթների իրագործմանը եւ համապատասխան քայլեր է ձեռնարկում՝ այդ սկզբունքների ու սույն Համաձայնագրի դրույթների խախտումները կանխելուն եւ դրանց հակազդելու վերաբերյալ որոշումներին համապատասխան:
XIII. «Զինված հակամարտության դադարեցման վերաբերյալ» համաձայնագիրը ստորագրելու են երեք կողմերը, եւ այն ուժի մեջ է մտնելու Մինսկի կոնֆերանսի կողմից հաստատվելուց եւ երեք կողմերի խորհրդարանների կողմից վավերացվելուց հետո:
XIV. Համաձայնագրերի ստորագրումից եւ դրանք Մինսկի կոնֆերանսի հավանությանն արժանանալուց հետո Ադրբեջանի Հանրապետությունն ու Հայաստանի Հանրապետությունը դեսպանների մակարդակով մշտական դիվանագիտական առաքելություններով լիարժեք դիվանագիտական հարաբերություններ են հաստատում:
V
Երաշխիքների մասին
1. Վերոնշյալ համաձայնագրերի կիրարկումն ապահովելու հարցում Կողմերը ստանձնում են փոխադարձ պարտավորություններ՝ ներառյալ Լեռնային Ղարաբաղի, նրա ժողովրդի եւ իրենց մշտական բնակության վայրերը վերադարձած փախստականների ու տեղահանված անձանց անվտանգության երաշխիքները:
2. ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը հետեւելու է համապարփակ համաձայնագրի իրականացմանը:
3. «Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին» համաձայնագիրը եւ «Զինված հակամարտությունը դադարեցնելու մասին» համաձայնագիրը, որպես վկաներ՝ կարող են ստորագրել Մինսկի Կոնֆերանսի համանախագահները:
Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսիայի նախագահները հաստատում են երեք երկրների համատեղ գործելու մտադրությունը՝ համաձայնագրերի իրականացման ընթացքին մանրակրկիտ հետեւելու եւ այդ Համաձայնագրի իրականացման համար անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկելու նպատակով:
ԵԱՀԿ-ն կամ ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը համապատասխան, կարող են դիվանագիտական, տնտեսական եւ կամ ծայրահեղ դեպքում՝ ռազմական բնույթի քայլեր ձեռնարկել, եթե ծագի դրա անհրաժեշտությունը:
1998 թվական
Նոյեմբեր
***
|
|
|
|||
|
|
|
||
|
|
СОПРЕДСЕДАТЕЛЬСТВО МИНСКОЙ ГРУППЫ ОБСЕ |
|
||
|
|
О принципах всеобъемлющего урегулирования нагорно-карабахского вооруженного конфликта |
|
||
|
|
Преисполненные решимости осуществить мирное урегулирование нагорно-карабахского конфликта в соответствии с нормами и принципами международного права, включая принципы территориальной целостности государств и самоопределения народов, Армения, Азербайджан и Нагорный Карабах соглашаются в следующем: I Соглашение о статусе Нагорного Карабаха Стороны заключат соглашение о статусе Нагорного Карабаха, которое будет включать в себя следующие положения: Нагорный Карабах является государственным и территориальным образованием в форме Республики и образует общее государство с Азербайджаном в его международно признанных границах. Азербайджан и Нагорный Карабах подпишут соглашение о разграничении предметов ведения и взаимном делегировании полномочий между соответствующими органами государственной власти, которое будет иметь силу конституционного закона. Азербайджан и Нагорный Карабах образуют Совместный комитет, в который войдут представители президентов, премьер-министров, председателей парламентов, для определения политики и деятельности, относящихся к сфере совместного ведения. Для поддержания контактов и координации совместных действий в Баку и в Степанакерте создаются соответственно представительства Нагорного Карабаха и Азербайджана. Нагорный Карабах будет иметь право на осуществление прямых внешних связей в экономической, торговой, научной, культурной, спортивной и гуманитарной областях с иностранными государствами, со связанными с этими проблемами региональными и международными организациями при соответствующем представительстве за рубежом. Политические партии и общественные организации в Нагорном Карабахе будут иметь право устанавливать связи с политическими партиями и общественными организациями иностранных государств. Нагорный Карабах принимает участие в осуществлении внешней политики Азербайджана по вопросам, затрагивающим его интересы. Решения по таким вопросам не могут быть приняты без согласия двух сторон. Правительство Нагорного Карабаха может иметь своих представителей в посольствах или консульских учреждениях Азербайджана в иностранных государствах, в которых оно имеет специальные интересы, а также направлять своих экспертов в состав азербайджанских делегаций для участия в международных переговорах, если они касаются интересов Нагорного Карабаха. Границы Нагорного Карабаха будут соответствовать границам бывшей Нагорно-Карабахской Автономной Области. Их возможные уточнения или изменения могут быть предметом специальных взаимных договоренностей между Азербайджаном и Нагорным Карабахом. Границы между Азербайджаном и Нагорным Карабахом будут взаимно открыты для свободного перемещения невооруженных граждан друг друга. При осуществлении поездок и ведении деловых связей они не будут облагаться таможенными или другими сборами. Предоставление права на постоянное проживание будет отнесено к компетенции соответствующих правительств. Азербайджан и Нагорный Карабах не будут использовать силу или угрозу применения силы для урегулирования споров. В случае возникновения споров или разногласий, непреодолимых в рамках Совместного Комитета, стороны могут запрашивать консультативное мнение Действующего председателя ОБСЕ, которое будет учитываться при принятии окончательного решения. Статус Нагорного Карабаха будет включать также права и привилегии, перечисленные ниже, как они будут оформлены в Соглашении о статусе Нагорного Карабаха, одобренном Минской конференцией. 1. Нагорный Карабах будет иметь собственную Конституцию, принятую народом Нагорного Карабаха на референдуме. Эта Конституция будет инкорпорировать положения Соглашения о статусе Нагорного Карабаха. Азербайджан, соответственно, внесет изменения в свою Конституцию для инкорпорирования этого соглашения. Положения этого Соглашения или тех частей нагорно-карабахской и азербайджанской Конституции, которые его инкорпорируют, не могут быть изменены без согласия всех трех сторон. 2. На территории Нагорного Карабаха действуют Конституция и законы Нагорного Карабаха. Законы, правила и исполнительные решения Азербайджана действительны на территории Нагорного Карабаха, если они не противоречат Конституции и законам последнего. 3. Нагорный Карабах будет иметь собственные флаг, герб и гимн. 4. Нагорный Карабах в соответствии со своей Конституцией самостоятельно формирует свои законодательные, исполнительные и судебные органы. 5. Граждане Нагорного Карабаха будут иметь в качествеудостоверения личности паспорта Азербайджана со специальной надпечаткой “Нагорный Карабах”. Только правительство Нагорного Карабаха или уполномоченное им на это учреждение будут иметь право выдавать такие паспорта. Граждане Нагорного Карабаха армянского происхождения смогут эмигрировать в Армению и в случае переезда туда на постоянное жительство получить армянское гражданство в соответствии с законами этой страны. 6. Население Нагорного Карабаха имеет право выбирать представителей в парламент Азербайджана и участвовать в выборахпрезидента Азербайджана. 7. Нагорный Карабах будет свободной экономической зоной, иметь право на эмиссию собственных денежных знаков, которые будут иметь хождение наряду с азербайджанскими денежными знаками, а также выпускать свои собственные марки. 8. Нагорный Карабах будет иметь право на свободные и беспрепятственные транспортные сообщения и связь с Арменией и Азербайджаном. 9. Нагорный Карабах будет иметь национальную гвардию (силы безопасности) и полицейские силы, формируемые на добровольной основе. Эти силы не могут действовать вне Нагорного Карабаха без согласия правительства Азербайджана. 10. Армия, силы безопасности и полиции Азербайджана не будут иметь права вступать на территорию Нагорного Карабаха без согласия властей Нагорного Карабаха. 11. Армянский язык является основным официальным языком в Нагорном Карабахе, а вторым официальным языком — азербайджанский. Его граждане могут также использовать другие родные языки во всех официальных и неофициальных случаях. 12. Бюджет Нагорного Карабаха будет состоять из средств, полученных из собственных источников. Правительство Нагорного Карабаха будет поощрять и гарантировать капиталовложения азербайджанских и иностранных компаний и лиц. II Относительно Лачинского коридора Вопрос об использовании Лачинского коридора Нагорным Карабахом в целях обеспечения беспрепятственных сообщений между Нагорным Карабахом и Арменией явится предметом отдельной договоренности, если с согласия Азербайджана и Нагорного Карабаха не будут приняты иные решения, касающиеся особого режима Лачинскогорайона. Лачинский район должен оставаться постоянно полностью демилитаризованной зоной.
III Относительно города Шуши и города Шаумяна
Стороны соглашаются в том, что все азербайджанские беженцы смогут вернуться в места своего проживания в г. Шуша. Их безопасность будет гарантирована соответствующими властями Нагорного Карабаха. Они будут иметь равные права со всеми гражданами Нагорного Карабаха, в том числе право на создание политических партий, на участие в выборах всех уровней, быть избранными в государственные законодательные органы и в органы местного самоуправления, быть принятыми на государственную службу, в том числе в органы правопорядка. Такие же права получат и армянские беженцы при их возвращении в г. Шаумян. Жители города Шуши и города Шаумяна будут иметь гарантированный доступ по дорогам, связь и другие отношения с остальным Азербайджаном и Нагорным Карабахом. Власти Нагорного Карабаха и Азербайджана окажут содействие размещению и деятельности соответственно в городе Шуше и городе Шаумяне представительств Бюро по демократическим институтам и правам человека ОБСЕ.
* * * Соглашение о статусе Нагорного Карабаха будет подписано тремя Сторонами и вступит в силу после его одобрения Минской конференцией. IV Соглашение о прекращении вооруженного конфликта
Стороны соглашаются в том, что Соглашение о прекращении вооруженного конфликта будет включать в себя следующие положения: I. Стороны отказываются от угрозы силой или применения силы для урегулирования споров между ними. Они разрешают все такие споры, включая могущие возникнуть в связи с осуществлением Соглашения о прекращении вооруженного конфликта, мирными средствами, в первую очередь, путем прямых переговоров или в рамках Минского процесса ОБСЕ. II. Стороны выводят свои вооруженные силы в соответствии со следующими положениями и как подробно изложено в Приложении 1: A. На первом этапе силы вдоль нынешней линии соприкосновения к востоку и югу от Нагорного Карабаха отводятся на линии, указанные в Приложении 1 и в соответствии с содержащимся в нем графиком, с должным учетом рекомендаций Группы планирования высокого уровня (ГПВУ) с целью создать возможность для первоначального развертывания передового отряда многонациональных сил ОБСЕ в обоснованной с военной точки зрения временной буферной зоне, развести стороны вдоль этой линии и обеспечить безопасность во время второго этапа вывода. B. На втором этапе силы выводятся одновременно и в соответствии с графиком, содержащимся в Приложении 1, следующим образом: (1) Любые силы Армении, расположенные за границами Республики Армения, выводятся в пределы этих границ. (2) Силы Нагорного Карабаха выводятся в пределы рубежей 1988 года Нагорно-Карабахской Автономной Области (НКАО), за исключением Лачинского района, до достижения соглашения о беспрепятственном сообщении между Нагорным Карабахом и Арменией. (3) Силы Азербайджана выводятся за линии, указанные в Приложении 1 на основе рекомендаций ГПВУ, и выводятся с любой территории Армении. (4) Тяжелые вооружения выводятся в места, указанные в Приложении 1 на основе рекомендаций ГПВУ, под наблюдением операции ОБСЕ по поддержанию мира, при соблюдении требований прозрачности и отчетности, изложенных в этом Приложении. III. Территория, освобожденная в результате этого вывода сил, образует буферную зону и разделительную зону в соответствии со следующими положениями и как это подробно изложено в Приложении 2: А. По завершении вывода сил буферная зона располагается вдоль рубежей 1988 года НКАО. Она может также пройти в случае достижения дополнительной договоренности вдоль рубежей Лачинского района. Буферная зона остается незаселенной и полностью демилитаризуется, за исключением элементов операции ОБСЕ по поддержанию мира. В. Разделительная зона демилитаризуется за исключением сил, разрешенных для действия ОПМ в сотрудничестве с Постоянной смешанной комиссией, как подробно изложено в Приложении 2, включая: (1) элементы операции по поддержанию мира, (2) подразделения Азербайджана для пограничного патрулирования и разминирования, (3) гражданскую полицию Азербайджана, численность и разрешенное вооружение которой определены в Приложении 2. С. В буферной зоне и разделительной зоне под контролем операции ОБСЕ по поддержанию мира создается бесполетная зона, в которой Стороны не допускают военных полетов, как изложено в Приложении 2. D. Безопасность во всех областях, контролируемых властями Нагорного Карабаха после вывода сил в соответствии со статьей II, обеспечивается существующими структурами безопасности Нагорного Карабаха. IV. В соответствии с решениями Будапештского саммита ОБСЕ 1994 года Стороны приглашают и содействуют развертыванию многонациональной операции ОБСЕ по поддержанию мира (ОПМ), которая будет действовать в сотрудничестве с Постоянной смешанной комиссией (ПСК) и Армяно-азербайджанской межправительственной комиссией (ААМК). ОПМ наблюдает за выводом сил и тяжелых вооружений, недопущением военных полетов, поддержанием режима демилитаризации и положением на армяно-азербайджанской границе, как изложено в Приложении 2. Операция по поддержанию мира учреждается согласно соответствующей резолюции СБ ООН на первоначальный период не более одного года и продлевается по мере необходимости по рекомендации Действующего председателя ОБСЕ. Стороны согласны в том, что общая продолжительность многонациональной операции по поддержанию мира будет минимально необходимой в зависимости от обстановки в регионе и темпов осуществления всеобъемлющего урегулирования конфликта. Стороны полностью сотрудничают с ОПМ, чтобы обеспечить осуществление настоящего Соглашения и предотвратить любой срыв или прекращение операции по поддержанию мира. V. Стороны содействуют безопасному и добровольному возвращению беженцев и перемещенных лиц к местам их прежнего постоянного проживания в разделительной зоне, как изложено в Приложении 2. ОПМ в сотрудничестве с Постоянной смешанной комиссией наблюдает за безопасностью возвращающегося населения, чтобы способствовать уверенности всех сторон в соблюдении режима демилитаризации в этой зоне. Стороны проводят переговоры об осуществлении безопасного и добровольного возвращения всех других лиц, помимо охваченных настоящим Соглашением, которые являются беженцами или были перемещены в результате конфликта и напряженности между Арменией и Азербайджаном после 1987 года. VI. Одновременно с выводом сил Стороны немедленно осуществляют меры в целях открытия дорог, железных дорог, линий электропередач и связи, торговых и других отношений, включая все действия, необходимые для достижения этого в кратчайшие возможныесроки в соответствии с графиком и конкретными положениями, изложенными в Приложении 3. Стороны обеспечат использование этих связей всеми, включая этнические меньшинства, обеспечивая последним беспрепятственный доступ к их этническим общинам в других местах региона. Каждая Сторона обязуется снять все блокады и обеспечить доставку грузов и людей всем другим Сторонам без препятствий. Стороны обеспечат свободное и безопасное железнодорожное сообщение между ними. VII. Стороны полностью сотрудничают с Международным Комитетом Красного Креста, Верховным Комиссаром ООН по делам беженцев и другими международными организациями для обеспечения скорейшего и безопасного возвращения всех лиц, задержанных в связи с конфликтом, расследования судьбы пропавших без вести, репатриации всех останков и доставки без дискриминации гуманитарной помощи и помощи в целях восстановления через контролируемую ими территорию в районы, пострадавшие в ходе конфликта. Стороны сотрудничают с ОПМ ОБСЕ через Постоянную смешанную комиссию в осуществлении мер по укреплению доверия. VIII. Стороны немедленно учреждают Постоянную смешанную комиссию (ПСК) для наблюдения за осуществлением положений настоящего Соглашения в отношении проблем, затрагивающих Азербайджан и Нагорный Карабах. Председателем ПСК является представитель Действующего председателя ОБСЕ при одном азербайджанском вице-председателе и одном нагорно-карабахском вице-председателе. Основная обязанность ПСК заключается в наблюдении за осуществлением Соглашения; обязанности председателя от ОБСЕ включают также посредничество в случаях разногласий и санкционирование принятия мер в чрезвычайных ситуациях, таких как природные катастрофы. ПСК имеет военную, экономическую, гуманитарную и культурную подкомиссии и подкомиссию по связи. Структура, функции и другие детали, касающиеся ПСК, изложены в Приложении 4. IX. Стороны немедленно создают Армяно-азербайджанскую межправительственную комиссию (ААМК) для содействия предотвращению пограничных инцидентов между Арменией и Азербайджаном, осуществления связи между пограничными войсками и другими соответствующими силами безопасности обеих стран и наблюдения и содействия мероприятиям по открытию дорог, железнодорожных путей, связи, трубопроводов, торговых и других отношений. ААМК имеет двух сопредседателей: одного от Армении и одного от Азербайджана. В комиссию входит представитель, назначенный Действующим председателем ОБСЕ. Структура, функции и другие детали, касающиеся ААМК, изложены в Приложении 5. X. Азербайджанская Республика и Республика Армения вступают в переговоры, двусторонние и многосторонние на соответствующих международных и региональных форумах, с целью обеспечить повышение безопасности в регионе, включая военную транспарентность и полное соблюдение договора ОВСЕ. XI. Каждая Сторона полностью уважает безопасность других Сторон и их населения. Стороны обязуются развивать добрососедские отношения между своими народами, содействуя торговле и нормальному взаимодействию между ними, и воздерживаться от заявлений или действий, могущих подорвать настоящее Соглашение или добрые отношения. XII. В добавление к конкретным положениям, касающимся поддержания мира и наблюдения за выводом, изложенным выше, и напоминая о соответствующих принципах и обязательствах ОБСЕ, включая те, которые нашли отражение в Хельсинском документе 1992 года и Будапештском документе 1994 года, ОБСЕ посредством соответствующих механизмов наблюдает за полным осуществлением всех аспектов настоящего Соглашения и предпринимает соответствующие шаги согласно этим принципам и решениям по предотвращению нарушения условий настоящего Соглашения и противодействию этому. XIII. Соглашение о прекращении вооруженного конфликта будет подписано тремя Сторонами и вступит в силу после его одобрения Минской конференцией и ратификации парламентами трех Сторон. XIV. Азербайджанская Республика и Республика Армения устанавливают полные дипломатические отношения с постоянными дипломатическими миссиями на уровне послов после подписания соглашений и их одобрения Минской конференцией. V О гарантиях 1. Стороны берут на себя взаимные обязательства обеспечить соблюдение вышеупомянутых соглашений, включая гарантии безопасности Нагорного Карабаха, его населения и возвращающихся в места своего прежнего проживания беженцев и перемещенных лиц. 2. Совет Безопасности ООН будет следить за осуществлением всеобъемлющего соглашения. 3. Соглашение о статусе Нагорного Карабаха и Соглашение о прекращении вооруженного конфликта могут быть подписаны Сопредседателями Минской конференции в качестве свидетелей.Президенты России, США и Франции подтверждают намерения трех стран совместно действовать с целью тщательного наблюдения за ходом осуществления соглашений и принятия надлежащих мер для выполнения этого Соглашения. ОБСЕ или Совет Безопасности ООН могут предпринять меры дипломатического, экономического или, в крайнем случае, военного характера в соответствии с Уставом ООН, если в этом возникнет необходимость. Ноябрь 1998 г. |
|
‘