Երբ ասում ես, որ ԼՂ կարգավորման ամենաօպտիմալ տարբերակը 1997 թվականի «փուլայինն» էր, եւ մենք այդ բացառիկ հնարավորությունը ոչ թե բաց թողեցինք, այլ պարզապես զրոյացրինք, որոշակի շրջանակներից անմիջապես հակադարձում են․ «Իսկ ի՞նչ երաշխիք, որ Հեյդար Ալիեւը կհամաձայներ եւ կստորագրեր պայմանագիրը»։
Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հայեցակարգը սահմանված է ԵԱՀԿ Բուդապեշտի գագաթնաժողովի որոշմամբ եւ շատ հստակ է․ առաջին փուլում բոլոր կողմերը (Ադրբեջանը, Լեռնային Ղարաբաղը եւ Հայաստանը) պետք է հասնեն պատերազմին վերջ տալու քաղաքական համաձայնության, որից հետո անցնեն ԼՂ կարգավիճակի որոշմանը։
Եվ եթե «փուլային» տարբերակը մերժեր Հեյդար Ալիեւը կամ վերջին պահին հրաժարվեր եւ չստորագրեր «խաղաղության» եռակողմ պայմանագիրը, ապա կհայտնվեր միջազգային ճնշման տակ, արտաքին քաղաքական մեկուսացման մեջ։
1998-ի «գաղտնիքը» դրանում է, թե ինչու Ռոբերտ Քոչարյանը, Վազգեն Սարգսյանը, Սերժ Սարգսյանը եւ ԼՂ ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը «ընտրեց» Հայաստանի մեկուսացման ճանապարհը։ 1992-1994 թվականների պատերազմը բոլոր առումներով էքզիստենցիալ էր ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության, այլեւ Հայաստանի եւ նրա պետականության, տարածքային ամբողջականության համար։
Եվ դա միջազգային ընկալում էր։ (Հակառակ պարագայում ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը կդատապարտեր Շուշիի ազատագրում-Լաչինի միջանցքի բացում ռազմագործողությունը, կպահանջեր զորքերի անհապաղ եւ անվերապահ դուրսբերում Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածքից)։ Ահա այդ պատերազմում տառապանքով, ինչպես ժողովուրդն է ասում՝ մի կերպ ծայրը ծայրին հասցնելով հասնել քաղաքական, դիվանագիտական եւ ռազմական շոշափելի-առարկայական հաջողության եւ կտրուկ կեցվածք փոխել՝ սա տրամաբանության մեջ չտեղավորվող մի բան է, որ Վազգեն Սարգսյանը ձեւակերպել է, թե իրեն ավելի հարազատ է «օկուպանտ» անվանումը, քան «մազապուրծը»։ Սա ողբերգություն է, որի «բեմադրությունը» 1998-ի իշխանափոխությունն է։
Վահրամ Աթանեսյան
Ամբողջական նյութը՝ սկզբնաղբյուր կայքում
Լուսանկարը` Գերման Ավագյանի