‘
Ստորև հրապարակում ենք Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ 2008թ. հուլիսի 4-ի հանրահավաքում ունեցած ելույթի մի ընդարձակ հատված, որը, հիրավի, Ռոբերտ Քոչարյանի 60-ամյակին նվիրված ֆիլմի այլընտրանքային և շատ ավելի համոզիչ ու արժանահավատ սցենար կարելի է համարել (արտատպություն Տեր-Պետրոսյանի «Վերադարձ» գրքից, Երևան, 2009, էջ 251-254)։
Սիրելի բարեկամներ, շատ սիրելի բարեկամներ,
Ետընտրական թոհուբոհում բոլորովին մոռացության է մատնվել պատմական այն նշանակալի իրողությունը, որ վերջապես ավարտվել է Ռոբերտ Քոչարյանի փառահեղ գահակալության տասնամյակը։ Այդ բացը լրացնելու համար՝ ես կփորձեմ ներկայացնել Քոչարյանի նախագահական շրջանի գործունեության սեղմ հաշվեկշիռը՝ ավելի համակողմանի քննությունը թողնելով ապագային։
Եւ այսպես, նախագահության տասը տարիների ընթացքում Ռոբերտ Քոչարյանը՝
– կեղծ տեղեկանքի և ապօրինի ընտրությունների միջոցով բազմեց Հանրապետության նախագահի աթոռին,
– 1999թ. հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործության շնորհիվ ամրապնդեց իր իշխանությունը,
– խափանեց այդ ոճրագործության լիակատար բացահայտումը,
– պարտակեց տասնյակ այլ աղմկոտ սպանություններ,
– ոչնչացրեց օրենսդիր և դատական իշխանությունների անկախությունը,
– ստեղծեց քրեական աշխարհի հասկացություններով առաջնորդվող ավազակապետական համակարգ,
– կեղծեց իր օրոք կայացած բոլոր ընտրություններն ու սահմանադրական հանրաքվեն,
– վերացրեց խոսքի, մամուլի, հավաքների ազատությունը,
– վարչախմբի վերահսկողության տակ դրեց բոլոր էլեկտրոնային լրատվամիջոցները,
– փակեց «Ա1+» և «Նոյան տապան» հեռուստակայանները և հարկային տեռորի ենթարկեց «ԳԱԼԱ» հեռուստաընկերությունը,
– սիստեմատիկաբար ուռճացրեց Հայաստանի տնտեսական զարգացման վիճակագրական տվյալները,
– Հայաստանը ենթարկեց լիակատար քաղաքական և տնտեսական մեկուսացման,
– կոռուպցիան, խնամիությունը, հովանավորչությունը, ռեկետը վերածեց պետական քաղաքականության,
– ոտնահարեց շուկայական տնտեսության երեք հիմնական սկզբունքները՝ հավասար հնարավորությունների ընձեռում, ազատ մրցակցության ապահովում և սեփականության անձեռնմխելիության երաշխավորում,
– համարյա ողջ պետական գույքը և պահուստային հողատարածքները խորհրդանշական գներով վաճառեց իր մերձավորներին,
– հարկային բեռը բարդեց մանր ու միջին գործարարների վրա՝ ըստ էության վերացնելով 90-ական թվականներին ձևավորված միջին խավը,
– խոշոր գործարարներին ազատեց օրինական հարկեր վճարելու պարտավորությունից,
– դրամի արհեստական արժևորման հետևանքով կործանեց արտահանող արդյունաբերությունը և հսկայական գերշահույթներ ապահովեց ներմուծման բնագավառում մենաշնորհային դիրք ունեցող ընկերությունների համար,
– ծաղկեցրեց իր ընտանեկան բիզնեսը և դիզեց հսկայական հարստություն,
– տնտեսական աճի ի ցույց դրվող երկնիշ թվերի և խաղաղության պայմաններում երկրի բնակչությունը նվազեցրեց գաղթի ճամփան բռնած կես միլիոն մարդով,
– Ղարաբաղից Հայաստան տեղափոխեց շուրջ 15 հազար մարդ,
– կորցրեց Ղարաբաղի հարցի բարենպաստ լուծման մի քանի առիթներ,
– Ղարաբաղը դուրս մղեց բանակցությունների գործընթացից,
– Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքը վերածեց հայ-ադրբեջանական տարածքային վեճի,
– սերունդներին կտակեց իր ղարաբաղյան քաղաքականության պսակը հանդիսացող ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի խայտառակ բանաձևը,
– ահագնացրեց Ղարաբաղում պատերազմի վերսկսման վտանգը,
– խորացրեց հայ-թուրքական հարաբերություններում առկա լարվածությունը,
– չնչին պարտքի դիմաց իր նախաձեռնությամբ Ռուսաստանին հանձնեց Հայաստանի ողջ էներգետիկ համակարգը,
– և վերջապես, իր ազգանվեր գործունեությունն ավարտեց Երևանի կենտրոնում կատարած արյունահեղությամբ, արտակարգ դրության հաստատմամբ և զանգվածային ձերբակալություններով ու բանտարկություններով։
Արդար լինելու համար, սակայն, հարկ է պատշաճը մատուցել Քոչարյանին և բարեխղճորեն արձանագրել նաև նրա կատարած դրական գործերը.
– պաշտոնավարման տասը տարիների ընթացքում նա կտրեց հինգ կիլոմետր կարմիր ժապավեն, շուրջ երեք հարյուր հոգու շնորհեց գեներալի կամ վաստակավոր և ժողովրդական արտիստի կոչումներ, մոտ 10 հազար մարդու պարգևատրեց շքանշաններով ու մեդալներով,
– նոր աշխատատեղեր ստեղծելու ազնիվ մղումով կրկնապատկեց փոխնախարարների թիվը, եռապատկեց նախագահի, կառավարության և նախարարությունների աշխատակազմը, հնգապատկեց պետական պաշտոնյաների պահպանության վարչության ծառայողների քանակը,
– նշանակալի ավանդ ներդրեց հայկական մշակույթի զարգացման գործում, մասնավորապես՝ Կոմիտասի, Խաչատրյանի, Սպենդիարյանի երաժշտության փոխարեն ռադիո-հեռուստատեսային եթերը լցնելով «բարձրաճաշակ» արևելածոր մեղեդիներով ու պորտապարերով,
– մեծապես հարստացրեց ոսկեղենիկ հայոց լեզվի բառապաշարը իր ստեղծած անզուգական նորաբանություններով՝ «վիզկապ, մասանդրա, ծյունինգ, մտնելորտ, անթռաշ, գնհատել» և այլն,
– ժողովրդին զվարճացրեց հրաշալի անեկդոտներով՝ «կլիզմայի», «վատ պարողին խանգարող հանգամանքների», «փղերի ու մոսկաների», «մեջքից ներքև գտնվող փափուկ տեղի մասին»,
– հարմար բնորդ լինելու հանգամանքով անսահմանորեն ճոխացրեց արդի հայ ծաղրանկարչական արվեստը։
Այս անվերջանալի թվացող շարանը ներկայացնում է դեռևս միայն Ռոբերտ Քոչարյանի հայտնի գործերը։ Նրա ծածուկ գործերի նույնքան անվերջանալի շարանը մի օր բացահայտվելու է պետական արխիվներում և հանրապետական ու միջազգային դատարաններում։
Պատմությունը, սակայն, մոռանալու է նրա թե՛ հայտնի, թե՛ ծածուկ գործերի մանրամասները։ Հանրագումարի բերելով մեր հերոսի կամ «վոյինի» գործունեությունը՝ պատմությունը նրան հիշելու և բնութագրելու է ընդամենը մեկ նախադասությամբ, այն է. «Ռոբերտ Քոչարյան անունով ոմն բռնազավթիչ, երկիցս ապօրինաբար տիրելով հանրապետության նախագահի աթոռին, իր գահակալությունն սկսեց և ավարտեց արյունահեղությամբ, Հայաստանը վերածեց ավազակապետության և ի չիք դարձրեց Ղարաբաղի հարցի հայանպաստ լուծման հնարավորությունը»։
‘