‘
Օրերս վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի մասնակցությամբ Երեւանի «Մարս» գործարանի եւ Մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական ինստիտուտի տարածքում բացվեցին Հայաստանում առաջին ազատ տնտեսական գոտիները (ԱՏԳ): Կառավարությունը ԱՏԳ-ի միջոցով նպատակ ունի խթանել արտասահմանյան ներդրումները: Ազատ գոտիներում գործող տնտեսվարողներն ազատվում են բոլոր տեսակի հարկերից, արտադրված ապրանքը արտահանվում է առանց մաքսավճարի:
Հայ ազգային կոնգրեսի տնտեսական եւ բնապահպանական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Վահագն Խաչատրյանի համոզմամբ՝ Հայաստանի ներկայիս պայմաններում ԱՏԳ ստեղծելը նպատակահարմար չէ՝ հաշվի առնելով համակարգային խնդիրները՝ կոռուպցիան, մենաշնորհները, վարչարարական խնդիրները:
«Եթե մեզ մոտ լիներ մրցակցային դաշտ, հարկային մարմինները հավասար գործեին բոլոր տնտեսավարող սուբյեկտների նկատմամբ, ազատ տնտեսական գոտու անհրաժեշտությունն ընդհանրապես չէր լինի: Որովհեւեւ, ի վերջո, տնտեսության զարգացման ամենակարեւոր գործոնը մրցակցությունն է», — iLur.am-ի հետ զրույցում ասաց պարոն Խաչատրյանը:
Նրա կարծիքով՝ Հայաստանը չափերով այնքան փոքր է, որ կարելի էր ամբողջ երկիրը դարձնել ազատ տնտեսական գոտի: Իսկ առանձին տարածքներում ԱՏԳ ստեղծելու գաղափարն, ըստ տնտեսագետի, պետք է օգտագործել մարզերում, հատկապես՝ գործազրկության եւ աղքատության բարձր ցուցանիշներ ունեցող տարածաշրջաններում: Մասնավորապես, Խաչատրյանի խոսքով՝ երկար տարիներ խոսվում է Գյումրիում եւ Շիրակի մարզում ԱՏԳ ստեղծելու մասին, բայց, հակառակ սպասումների եւ հակառակ իշխանությունների՝ տնտեսական հզորությունները ապակենտրոնացնելու մասին հայտարարությունների՝ ազատ գոտիներ ստեղծվում են հենց Երեւանում:
Խոսելով այլ երկրներում Ազատ տնտեսական գոտիների առաջացրած դրական արդյունքի մասին՝ Վահագն Խաչատրյանը հիշատակեց Չինաստանի օրինակը, որտեղ տնտեսական զարգացումն սկսվեց մեկ մարզում ստեղծված ԱՏԳ-ի շնորհիվ:
«Այնտեղ ողջ գոտին փակ էր, նույնիսկ հատուկ անձնագրային ռեժիմ կար այնտեղ ելումուտ անող մարդկանց համար՝ յուրահատուկ պետություն էր պետության մեջ: Գուանչժոուի արտադրանքն ամբողջությամբ արտահանվում էր, իսկ ԱՏԳ-ում աշխատող ու ապրող մարդիկ իրենց կենսամակարդակով մի քանի անգամ գերազանցում էին Չինաստանի մնացած շրջաններին: Փաստորեն, Չինաստանի զարգացումն սկսվեց մի քանի տնտեսական գոտիների զարգացումից, որը շղթայական ռեակցիայով տարածվեց ողջ երկրով մեկ», — նշեց տնտեսագետը:
Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա, ըստ նրա, ազատ տնտեսական գոտիները մի քանի բացասական հեռանկարներ են պարունակում, դրանց թվում՝ որակյալ մասնագետների արտահոսքը: Նրա խոսքով՝ արդեն իսկ խորհրդային տարիներին կենսաբանության, քիմիայի, ճշգրիտ սարքաշինության եւ այլ ոլորտներում տասնամյակների ընթացքում ձեւավորված մասնագիտական բազան գրեթե իսպառ փոշիացվել է, ընդհատվել է արտադրության կազմակերպման շղթան:
«Հայաստանի ազատ տնտեսական գոտիներում գործող հանրահայտ կազմակերպությունները, նախ, որակյալ աշխատուժի պակասի դեպքում այստեղ կգան՝ իրենց մասնագետներով հանդերձ: Այս դեպքում ԱՏԳ-ից ստացվող օգուտն առավելեւս չնչին կլինի. տնտեսվարողը հարկ չի վճարում, մաքս չի վճարում, հետն էլ բերում է արտասահմանցի մասնագետների», — նշեց Վահագն Խաչատրյանը:
Մյուս կողմից, նրա խոսքով՝ ԱՏԳ-ում գործող կազմակերպություններն այստեղից կտանեն մնացած որակյալ մասնագետներին: «Հասկանալի է, ազատ տեղաշարժման պայմաններում դրա դեմ առնել հնարավոր չէ, բայց խնդիրը կա՝ վերստեղծել խորհրդային տարիներին գոյություն ունեցող դպրոցը: Թեպետ, միգուցե՝ հակառակ պրոցեսը գնա՝ Ազատ տնտեսական գոտու տնտեսվարողները պահանջարկ առաջացնեն, որպեսզի այդ մասնագետները պատրաստվեն Հայաստանում», — նշեց տնտեսագետը:
Եւս մեկ հանգամանք, որը մտահոգում է նրան, այն է, որ երկու տարածքներն էլ, որտեղ ստեղծվել են ազատ տնտեսական գոտիներ, Ռուսաստանի Դաշնությանն են պատկանում, եւ նորաբաց գոտիներում ներդրում անողները բացառապես ռուսաստանյան ընկերություններ են: Վահագն Խաչատրյանի խոսքով՝ դժվար թե մեկ այլ երկրից որեւէ ընկերություն այս փաստը ոգեւորությամբ կընդունի: «Որովհետեւ, ինչպես հայտնի է, ռուսաստանյան կառավարման մեթոդները չի կարելի օրինակելի համարել», — նշեց նա:
Այս հանգամանքը եւս թույլ է տալիս տնտեսագետին պնդելու, որ այս նախաձեռնության արդյունավետությունը չնչին է լինելու:
«Մեր տնտեսությունը չի օգտվի, մրցակցության հարցը չի լուծվի, բնակչության ընդհանուր կենսամակարդակի վրա ազդեցություն չի ունենա, եւ իշխանությունը սրանով ավելի շատ քաղաքական հարց կլուծի, քան տնտեսական: Ի վերջո, հիշում ենք, որ այս տարածքները Ռուսաստանին են տրվել «գույք՝ պարտքի դիմաց» գործարքի միջոցով, եւ 10 տարուց ավելի մնացել են առանց օգտագործելու՝ ոչ մի օգուտ չտալով պետությանը: Իսկ հիմա արտոնյալ պայմաններ են առաջարկում նրանց, ովքեր առանց այդ էլ արտոնյալ պայմաններ ունեին», — ամփոփեց Վահագն Խաչատրյանը:
‘