‘
Արցախի խնդրի մասին զեկույցիս տխուր վերջաբանը.
«Վերջերս, Արցախի խնդրի հետ կապված, կրկին որոշակի ակտիվություն է նկատվում թե ներքին, թե արտաքին շրջանակներում: Փոխզիջման անխուսափելիության մասին արդեն խոսում են ոչ վաղ անցյալում իրենց «անզիջող» ներկայացնող ՀՀ իշխանության տարբեր ներկայացուցիչներ` Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ: Վերջին տարիներին Սերժ Սարգսյանը հայտարարում է, թե «Մենք համարում ենք, որ հիմնախնդիրը պետք է լուծել փոխզիջման և այն սկզբունքների հիման վրա, որոնք առաջարկել են մեզ Մինսկի խմբի համանախագահները»: Ավելին, նույնիսկ խոսել է տարածքների վերադարձի մասին. «Հայկական կողմի փոխզիջում կարող է դիտվել Ղարաբաղի շուրջ գտնվող շրջանների վերադարձն Ադրբեջանին, իհարկե, պահպանելով Լեռնային Ղարաբաղն ու Հայաստանը կապող միջանցքը», — հայտարարել էր նա սիրիական “AL WATAN” թերթին, ավելացնելով, թե, իբր, բազմիցս է խոսել այդ մասին:
Բացի այդ, ՀՀ և ԼՂՀ իշխանությունները փորձում են վերականգնել մինչև 1998թ.-ը եղած եռակողմանի բանակցությունների ձևաչափը: Ըստ ՀՀ ԱԳՆ-ի «Հայաստանը համոզված է, որ կարգավորման գործընթացի արդյունավետության բարձրացումն անհնար է առանց բանակցություններին հակամարտության կողմ հանդիսացող Լեռնային Ղարաբաղի լիիրավ մասնակցության», իսկ ԼՂՀ նախահգահ Բակո Սահակյանը վերջերս Ռուսաստանում տված մամլո ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց, թե «Բաքուն խեղաթյուրել է բանակցային գործընթացի էությունը՝ փաստացի այն հասցնելով Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ներկայացուցիների հանդիպումների մակարդակին:… Ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտության հարցում առաջընթացի հասնելու համար առաջին հերթին անհրաժեշտ է վերականգնել ԼՂՀ-ի՝ բանակցային գործընթացի լիիրավ անդամի կարգավիճակը»:
Տարօրինակը սակայն այն է, որ ներկայիս իշխանությունները եղել են ՀՀ-ԼՂՀ կառավարման գլխավոր դերակատարները 1998թ.-ից սկսած, և երբեք իրենց անհամաձայնությունը չեն արտահայտել ԼՂՀ-ն բանակցություններից դուրս մեղելու կամ այլ առիթներով: Ավելին, ինչպես երևում է Բակո Սահակյանի հայտարարությունից, մեղադրանքը ուղղվում է ոչ թե ՀՀ իշխանություններին, կամ Ռոբերտ Քոչարյանին, այլ Ադրբեջանին, չնայած նրան, որ, փաստացի, Ադրբեջանը ԼՂՀ-ն որպես բանակցային կողմ ընդունել է դեռևս 1994թ.-ին, իսկ բանակցություններից դուրս է մղվել 1998թ.-ից հետո` Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից:
ԼՂՀ նախագահի կողմից արված նման հայտարարությունը դեռևս 2007-2008թթ-ին կարևորել էր ՀՀ Առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, մասնավորապես նշելով` «Անհրաժեշտ է վերադառնալ Ղարաբաղի հարցի կարգավորման նախկին ձևաչափին, որում Ղարաբաղը ներկայացված էր որպես հակամարտության լիիրավ կողմ։ … Իրավիճակը, թերևս այլ կլիներ, եթե ԼՂՀ ղեկավարությունը հայտարարեր, որ Հայաստանի իշխանություններին զրկում է իր անունից խոսելու իրավունքից», ավելացնելով` «Թեև արդեն դժվար է ասել, թե այդ ուշացած քայլը որքանով կնպաստի վիճակի շտկմանը»:
Վերջերս ԼՂՀ հիմնախնդրի վերաբերյալ հոդվածով է հանդես եկել ռուսական «Կոմերսանտ» թերթը, որտեղ որոշ մանրամասնություններ է ներկայացվել ներկայումս ընթացող գործընթացից: Ղարաբաղյան բանակցություններում այժմ քննարկվում է կարգավորման մի տարբերակ, որի համաձայն, հայկական կողմը պետք է վերադարձնի Ղարաբաղին հարակից տարածքների մեծ մասը՝ բացառությամբ Լաչինի միջանցքի և թերևս ևս մեկ շրջանի, ինչի դիմաց Բաքուն թեև պաշտոնապես չի ճանաչի Ստեփանակերտի անկախությունը, սակայն կպարտավորվի խնդիրը կարգավորել խաղաղ բանակցություններով, գրել է ռուսական «Կոմերսանտ»-ը:
Նման տեղեկությունները ոչ միայն չեն հերքվել ՀՀ իշխանությունների կողմից, այլև իշխող ՀՀԿ պատգամավորի կողմից «չեն բացառվել» ԼՂՀ «որոշ շրջանները» Ադրբեջանին հանձնելու մասին արվող հայտարարությունները:
Եթե այս ամենին գումարենք նաև ներկայումս ՀՀ իշխանությունների կողմից նախաձեռնած «Սահմանադրության փոփոխությունների» գործընթացը, որը բացի այլ նպատակներից, մի շարք մասնագետների գնահատականով, վերաբերվում է նաև Արցախի խնդրին, ապա կարելի է ենթադրել, որ տեսանելի ապագայում նախատեսված են լրջագույն գործնական քայլեր իրականացնել Արցախի խնդրի «կարգավորման» ուղղությամբ: Իսկ որ «կարգավորման» գործընթացը կրում է «հարկադրված» բնույթ, դրա մասին են ակնհայտորեն խոսում մեր ներկայիս իշխանությունների կողմից արվող հակասական, իսկ վերջին շրջանում` պարտվողական, հայտարարությունները:
Իսկ թե ի՞նչ է նշանակում «հարկադրված» հասկացությունը, դրա մասին դեռևս 1998թ.-ի «Անվտանգության խորհրդի ընդլայնված նիստում» խոսել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, մասնավորապես նշելով. «Մի՞թե հասկանալի չէ, թե ինչ է նշանակում հարկադրված զիջում. հարկադրված զիջումը նշանակում է կապիտուլյացիա։ Իսկ կապիտուլյացիայի ժամանակ դու ոչինչ չես զիջում, կամ եթե զիջում էլ ես՝ դրա դիմաց ոչինչ չես ստանում, այլ հլու հնազանդ ընդունում ես այն, ինչ փաթաթում են քո վզին»»։
‘