1990 թվականից ի վեր հայ քաղաքական միտքը ընթացել է երկու ուղղությամբ՝ Տեր-Պետրոսյանին հակադրվելով, Տեր-Պետրոսյանի գաղափարական հովանու ներքո։
Մեծ հաշվով սա մեխանիկական ընթացք է, որտեղ նորարարությունն ու զարգացումն իսպառ բացակայում են։ Գործ ունենք անընդհատ կրկնվող տեքստերի եւ լոզունգների հետ, որոնք զուրկ են ինքնատիպությունից, ձեռագրից եւ դիմագծից։
Այսինքն՝ հրապարակախոսների եւ վերլուծաբանների ճնշող մեծամասնությունը տարիներ շարունակ կա՛մ վերարտադրում է Տեր-Պետրոսյանի, Վանոյի եւ մյուսների մտքերը, կա՛մ էլ ռազմահայրենասիրական բնազդով մարմնավորում 1997-ին Կինոյի տանը հավաքվածների անզուսպ հոխորտանքն ու մարտնչող ինքնավստահությունը։
Գաղափարական այս քարացած իրավիճակը չափազանց վտանգավոր է մի կողմից քաղաքական մտքի լճացման, մյուս կողմից ժամանակի եւ իրականության փոփոխությունը չընկալելու տեսանկյունից։
Ասելիքը ճշգրտելու համար անհրաժեշտ է նկատել, որ ամենեւին չեմ վիճարկում նախագահի գաղափարներն ու տեքստերը։ Ընդհակառակը՝ փորձում եմ զտել դրանք, այլ խոսքով՝ տարանջատել Տեր-Պետրոսյանին նրա մտքերը վերարտադրող եւ զարգացնող հրապարակագիրներից ու գործիչներից։
Լրատվականներում եւ թերթերում տերպետրոսյանական հռետորաբանությամբ տարատեսակ հոդվածներն ու վերլուծություններն արդեն իսկ սովորական են դարձել։ Գրվածքներն այդ ողողված են նախագահին բնորոշ ձեւակերպումներով, օրինակ՝ «իրատես լինենք», «մերժենք արկածախնդրությունը», «գնանք փոխզիջումների», «ռացիոնալ որոշում կայացնենք», «կարգավորենք հարաբերությունները հարեւանների հետ», «հասնել խաղաղության եւ բարիդրացիության» եւ այսպես շարունակ։
Բոլոր այս ձեւակերպումներն ու արտահայտությունները տրամաբանված ու իմաստավորված են այն դեպքում, երբ արտաբերվում եւ հիմնավորվում են հեղինակի կողմից։ Բայց այս նույն արտահայտությունները կարող են չափազանց վտանգավոր դառնալ, երբ կորցնում են Տեր-Պետրոսյանի սահմանած ժամանակը, համատեքստն ու ենթարկվում մեխանիկական վերաշարադրման։ Այլ խոսքով՝ կենսական եւ անհրաժեշտ «Լեւոնական» գաղափարախոսությունը հրապարակախոսների եւ վերլուծաբանների անհիմն միջամտությամբ կարող է փոխակերպվել հերձվածի, որը բնականաբար ոչ մի կապ չունի հեղինակի հետ, ինչպես որ Կարլ Մարքսը չէր կարող կապ ունենալ լենինիզմի հետ։
«Փրկել Նիցշեին նիցշեականներից» ձեւակերպումը կարող է կիրառելի դառնալ նաեւ առաջին նախագահի պարագայում, այն է՝ «զատել Տեր-Պետրոսյանին նրա տեքստերը վերարտադրողներից»։
Կարպիս Փաշոյան
Շարունակությունը կարդալ՝ այստեղ։