‘
Վերջին շրջանում մամուլում պարբերաբար հրապարակվում են ցմահ ազատազրկվածների նամակները, որոնցով վերջիններս ուշադրություն են հրավիրում իրենց կեցության անմարդկային պայմաններին: Ցմահ դատապարտյալները նամակով դիմել էին նաև ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Կարեն Անդրեասյանին:
Պաշտպանի հետ այդ եւ այլ հարցերի մասին զրուցել է www.Jfhr.am-ի լրագրողը
-Ավելի քան 70 դատապարտյալներ Ձեզ են դիմել` այլ երկրների ազատազրկման վայրեր տեղափոխվելու խնդրանքով և հետևյալ պատճառաբանությամբ. «ցմահ բանտարկություն կրող, իսկ փաստացի ցմահ ազատազրկման միջոցով մահապատժի դատապարտված»: Գուցե մի քիչ խիստ է ձևակերպված, բայց ընդհանուր առմամբ համաձա՞յն եք դատապարտյալների այս ձևակերպման հետ:
-Քանի որ դրանք էմոցիոնալ ձևակերպումներ են և կարող են տրվել բացառապես մարդկանց կողմից, ովքեր հենց այդ իրավիճակում են, նույնիսկ տգեղ կլինի, որ մարդ, ով չի անցնում բոլոր այդ ցավերով և փորձություններով, փորձի համաձայնվել կամ չհամաձայնվել : Միայն իրենք կարող են նկարագրել , թե ինչ են զգում, միայն խեղդվողը կարող է պատմել, թե ինչ է զգում խեղդվելուց: Չխեղդվող մարդը չի կարող կողքից գնահատականներ տալ:
— Որո ՞նք են առաջնային այն հարցերը, որոնց Դուք անդրադառնալու եք Ձեր զեկույցում:
— Գիտեք, մենք ասում ենք` ուսումնասիրելու ենք, որպեսզի ասենք ինչ-որ բան, իսկ Դուք ուզում եք իմանալ արդեն վերջը: Եթե վերջն իմանայինք, էլ չէինք ուսումնասիրի, ուղղակի կպատասխանեինք հիմա: Երբ ունենանք արդյունքները, նոր կկարողանանք ասել, թե որ խնդրով ինչ պատասխան ենք ներկայացնելու:
-Դուք Ձեր հրապարակային ելույթներում հայտարարել եք դատապարտյալների` մասնավորապես ցմահ դատապարտյալների հետ կապված անմարդկային պայմանների ու խնդիրների մասին: Ի՞նչ փոփոխություններ կարող են լինել այս առումով`հաշվի առնելով, որ այս խնդիրների լուծման պահանջն են դնում նաև միջազգային համապատասխան կառույցները:
-Փոփոխություններ կարող են լինել միայն, երբ այն մարմինները, որոնք պատասխանատու են այդ ամենի համար, սկսեն լսել այդ խնդիրները, սկսեն գիտակցել դրանց կարևորությունը: Իրենք տեղյակ են, բնական է, պատկերացնում են` ինչի մասին ենք մենք, կամ մեր միջազգային գործընկերները խոսում, բայց այդ պաշտոնատար անձինք, այդ պատասխանատուները, ցավոք, իրենց բազմազբաղ գործունեության մեջ դեռ այն խորը գիտակցումը չունեն , որ սա նույնքան կարևոր խնդիր է:
Այս պաշտոնատար անձանց չենք կարողանում համոզել, որ սա շատ կարևոր խնդիր է, որովհետև հասարակության հետաքրքրվածությունն այս խնդիրներով այդքան շատ չէ: Ցավոք սրտի մեր շատ պաշտոնատար անձինք հետաքրքրվում են միայն այն կետերով, պրոբլեմներով, որոնք PR-ային կարևորություն ունեն: Ցմահ ազատազրկվածների խնդիրները PR-ային արժեք մեր հասարակությունում չունեն , իսկ մեր պաշտոնյաներն առանց PR-ային հաջողությունների շատ հաճախ չեն շարժվում իրենց տեղից:
-Կարո՞ղ ենք ասել, որ ՔԿՀ—ներում մահվան հիմնական պատճառները վերոնշյալ անմարդկային պայմաններն ու վերաբերմունքն է:
-Մի մասը գալիս է խնդիրների վատ վարչարարությունից, մի մասը գալիս է երկրի աղքատությունից կամ երկրի տնտեսական խնդիրներից, իսկ մյուս մասն էլ գալիս է կոռուպցիոն որոշակի դրևորումներից: Ցմահ ազատազրկվածների դեպքում ավելի շատ վատ վարչարարությունն է և որոշակի ռեսուրսների պակասը:
Իհարկե, հումանիզմը շատ բարձր քաղաքակրթություններին է հատուկ: Մեր երկրը, ժողովուրդն ունեն այդ քաղաքակրթությունը, բայց իր առանձին տարրերը հեռացել են մեր իսկ քաղաքակրթությունից: Մեր առանձին չինովնիկներ կորցրել են հումանիզմն ու այդ քաղաքակրթության էլեմենտները:
-Քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին մի օրինագիծ պիտի ուժի մեջ մտներ, սակայն մեկ տարով հետաձգվեց: Այն բավականաչափ նպաստավոր էր լինելու ցմահ ազատազրկվածների համար: Օրինագիծը, կարծես, կարգավորում էր պատժի կրման և ազատման ժամկետները: Ի՞նչ ճակատագիր կունենա օրենսդրական այս նախաձեռնությունը:
-Դրանք արդեն քաղաքական գործընթացներ են: Մենք աշխատեցինք Ազգային Ժողովի առանձին պատգամավորների, հանձնաժողովների հետ, նախագիծը մշակեցինք, ներկայացրինք, իրենք իրենց խոստման տերը եղան, շրջանառության մեջ դրեցին օրինագիծը, բայց քաղաքականությունը հաղթեց բանականությանը տվյալ դեպքում: Այսինքն, ներքին քաղաքական ինտրիգների, խաղերի` թե ում կողմից էր հեղինակված, ում կողմից չէր, ամենամարդկային, ամենաողջամիտ լուծումը թվաց թե պետք է անպայման այդպիսի խաղերի զոհ դառնա:
Ես ուղղակի կոչ եմ անում այսօրվա քաղաքական բոլոր ուժերին, անկախ իրենց ճղճիմ կամ ոչ ճղճիմ խաղերից, մի կողմ դնեն ամեն ինչ և հասկանան, որ այնտեղ մեկ կամ 100 մարդու ճակատագրեր են, և այդ ճակատագրերը հաստատ ավելին են, քան իրենց բոլոր քաղաքական դիվիդենտներն ու խաղերը:
-Մի քանի տասնյակ իրավապաշտպան կազմակերպություններ դիմել են միջազգային կառույցների` Տիգրան Առաքելյանին ազատ արձակելու հարցով: Ինչպիսի՞ն է Ձեր դիրքորոշումն այս պահանջի վերաբերյալ:
-Ցանկացած մարդ, ով գոնե թռուցիկ ծանոթ է Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին ՀՀ օրենքին, գիտի, որ այս հարցին պատասխանելն իմ կողմից կլիներ օրենքի կոպիտ խախտում: Այսինքն, Մարդու իրավունքների պաշտպանն իրավունք չունի ընթացիկ դատական գործով միջամտել: Շատ երկրներում իրավունք չունեն միջամտել նաև հասարակական կազմակերպությունները, քաղաքացիներն ու լրատվամիջոցները: Բայց մեր երկրի օրենքը բոլորին թույլ է տալիս ընթացիկ դատական գործով կարծիքներ հայտնել, միջամտել, խոսել, բացի Օմբուդսմենից:
Ինչքան էլ կարող է Ձեզ տարօրինակ թվալ, ես այս հարցին ուղղակի օրենքով իրավունք չունեմ պատասխանել: Հակառակ դեպքում դա իմ կողմից կլինի ապօրինություն, իսկ եթե Օմբուդսմենն էլ սկսի ապօրինություններով զբաղվել, պատկերացնում եք` ինչ կլինի երկրի վիճակը:
Տաթև Վարդապետյան
‘